Nucleaire dreiging op hoogste niveau sinds Koude Oorlog: “Zelfs kleinschalige regionale kernoorlog kan einde van mensheid inluiden”

De afgelopen tijd is de nucleaire dreiging opgelopen tot het hoogste niveau sinds de piek van de Koude Oorlog, niet in het minst door uitspraken van de Russische president Vladimir Poetin, die er herhaaldelijk mee heeft gedreigd om naar kernwapens te grijpen. In het kader daarvan wordt Nuke Expo georganiseerd, om tastbaar te maken wat een nucleaire aanval concreet zou betekenen.

Wetenschappers zijn volop modellen aan het genereren die de gevolgen van een kernoorlog op milieu, klimaat en landbouw in kaart moeten brengen. Postdoctoraal onderzoeker Kim Scherrer van de universiteit van Bergen in Noorwegen onderzocht wat de gevolgen zouden zijn van een regionale kernoorlog tussen India en Pakistan en van een grootschalige kernoorlog tussen kernmachten VS en Rusland.

Daaruit blijkt dat zelfs de ontploffing van een beperkt aantal kernbommen vreselijke gevolgen zou hebben. Er zouden vele roetdeeltjes in de atmosfeer terechtkomen, die een zwart deken over de aarde zouden vormen. Daardoor zou de aarde met 1,5 tot 7 graden afkoelen. En dat niet in tientallen jaren tijd, maar in minder dan een jaar. Het gevolg zou zijn dat de voedselvoorziening in grote delen van de wereld in het gedrang zou komen, waardoor miljarden mensen zouden omkomen van de honger.

Daarbij is dan nog geen rekening gehouden met de impact op ecosystemen en het mogelijk uitsterven van talloze dier- en plantensoorten. In het scenario van een grootschalige kernoorlog tussen Rusland en de Verenigde Staten zouden zelfs tot 5 miljard mensen het leven laten.

Nick Ritchie, als internationaal veiligheidsexpert verbonden aan de universiteit van York, onderzoekt de socio-economische gevolgen van een kernoorlog. Ook zijn boodschap is donker, want ook hier is maar een handvol kernbommen nodig om alles compleet te laten ontsporen.

“Nucleair geweld is de enige manier waarop de mens een snelle ineenstorting van de beschaving kan bewerkstelligen”, zegt hij. Dat komt doordat de wereld op een nooit eerder geziene manier geconnecteerd is. Alles op het vlak van financiën, energie, telecommunicatie en voeding is op wereldschaal met elkaar verweven. Als één dominosteentje omvalt, zal dat ook een effect hebben op de andere systemen, waardoor de hele beschaving ten onder kan gaan. “We zullen snel zonder voedsel, medicijnen en brandstof komen te zitten. Er zal ook geen financieel systeem meer zijn, waardoor betalingen niet langer mogelijk zullen zijn. Dit alles zal aanleiding geven tot grootschalige sociale onrust”, aldus Ritchie.

In een eerste panelgesprek werd al een simulatie besproken van een kernbom die gedropt wordt op Brussel. Volgens de simulatie zouden daarbij 177.000 mensen meteen om het leven komen en nog eens 300.000 mensen (zwaar)gewond raken. Dit onder meer als gevolg van de vuurbal, maar ook door de schokgolven, hittestraling en radioactieve straling. Dat cijfer omvat enkel de rechtstreekse slachtoffers en dus niet de mensen die pas nadien getroffen worden door bijvoorbeeld de radioactieve stralingswolk.

KIJK. Poetin zegt dat Rusland klaar is voor nucleaire oorlog

Onder meer luitenant-kolonel Jan Beeldens, werkzaam bij de civiele bescherming, moest toegeven dat ons land gewoonweg niet voorbereid is op zo’n aanval en dat er ook niet specifiek getraind wordt op een dergelijk scenario. De panelleden, onder wie ook dokter Carlos Umaña, internationaal wapenexpert Dominique Loye en Michela Matuella, hoofd van de Europese Civiele Bescherming en Humanitaire Hulp (ECHO), gaven grif toe dat een dergelijk scenario zou betekenen dat er niets gedaan kan worden voor de bijna 500.000 mensen die rechtstreeks getroffen zouden worden door de ontploffing.

Daarom wordt prioritair ingezet op de mensen in de omliggende gebieden. Die zouden er onder meer met waarschuwingssystemen op gewezen moeten worden dat ze best binnen kunnen blijven om de gevolgen van de radioactieve straling tot het minimum te beperken. Dat is in het geval er nog communicatiediensten online zijn, want de elektromagnetische puls die wordt veroorzaakt door een dergelijke ontploffing zou alle communicatiesystemen voor onbepaalde tijd offline kunnen halen. In het slechtste geval zouden zelfs ‘vrijwilligers’ met een blad papier worden uitgestuurd om de politie te informeren waarna zij de boodschap aan de bevolking kunnen overmaken, schetste Beeldens. “De internationale gemeenschap zou niet in staat zijn om in de eerste dagen te reageren”, stelde Loye onomwonden.

Theoretisch zou het mogelijk zijn om aan scenario’s te werken om dergelijke noodplanning te ontwikkelen en te optimaliseren, maar in de praktijk bestaat dergelijk uitgebreid scenario volgens Loye nergens “omdat het een verspilling van middelen is”. Dit omdat de kans op een aanval met een kernbom zo klein is en er veel andere noden zijn waar de internationale gemeenschap momenteel mee geconfronteerd wordt.

Michele Matuella, directeur van ECHO, beklemtoonde dat de focus van de Europese Unie in eerste instantie ligt op preventie. Anderzijds is er wel sprake van voorbereiding, onder meer door het uitwerken van een communicatiesysteem via satellieten om waarschuwingen uit te sturen als alle andere netwerken onbeschikbaar zijn en het aanleggen van stocks met medicijnen en beschermend materiaal.

Maar “het is onmogelijk om je voor te bereiden op de gevolgen van een kernbom. Daarom ook de leuze: vermijd wat je niet kunt genezen. De enige manier waarop je je echt kan voorbereiden, is door te vermijden dat het ooit gebeurt’” besloot Umaña. Een stelling waarmee ook de andere panelleden het ootmoedig eens waren.