De 5 boeken die het leven van Björn Soenens hebben veranderd

In de betere "Suske en Wiske"-strip komt professor Barabas met een lumineus idee om te tijdreizen. De helden kruipen in de teletijdmachine en ze verdwijnen richting een nieuwe wereld. Het is een vervangmiddel voor een reis. Een reis naar nieuwe ontwikkelingen en gedachten. Voor journalist Björn Soenens zijn boeken zijn teletijdmachine. "Je leeft in een andere wereld en tegelijkertijd blijf je een toeschouwer. Je weet dat het fictie is, maar een boek kan je overweldigen door de emotie van herkenbaarheid. Het houdt je een spiegel voor."

Boeken hebben dus een prominente plaats in het leven van Soenens. Er gaat geen moment in zijn leven voorbij dat er geen enkel boek door hem wordt verslonden. "Het is net als aan een sonde liggen: jouw broodnodige dagelijkse portie eten en drinken. Maar je mag mij in een cel steken mét voedsel, zonder boeken ben ik binnen het jaar dood. Zonder boeken is er geen leven mogelijk."

Geen gewone man, maar een Griekse god verwikkeld in een tragedie. Zo zet de auteur, en eveneens maitresse van, Oriana Fallaci het leven van de Griekse verzetsstrijder Alexandro Panagoulis neer.

In 1967 grijpt een militair regime de macht in Griekenland. Panagoulis pleegt een mislukte bomaanslag op Papadopoulos, de leider van de kolonels. Hij wordt gevangengenomen, gemarteld en ter dood veroordeeld. De hele wereld verzet zich hier halsstarrig tegen, onder wie Fallaci die de kracht van haar pen gebruikt.

Na twintig jaar is dit volgens Soenens nog steeds een bepalend boek. "Ik wou ook een journalist zijn die het onrecht in de wereld aanklaagde en die de verhalen van het verzet neerschreef." Soenens heeft veel bewondering voor mensen die de strijd alleen durven aan te gaan. Die uit de groep willen stappen. "Het vraagt veel moed om het conventionele denken te verlaten en in opstand te komen tegen iets waarmee je moreel niet akkoord bent. Als hoofdredacteur van "Het Journaal" probeerde ik dat ook. Ik probeerde nieuwe ideeën te verkondigen en dan pas ondervind je dat het niet zo gemakkelijk is om tegen een groep in te druisen. De prijs die je hiervoor krijgt is een soort eenzaamheid: je weet dat je het bij het rechte eind hebt, maar je wordt hierin niet altijd gesteund. Het is een lastige strijd, maar mensen als Fallaci zijn nu eenmaal nodig."

"The catcher in the rye" gaat ongeveer op hetzelfde elan door. Een cynische zeventienjarige "high school dropout" ontleedt de maatschappij rondom zich terwijl hij in New York rondzwerft. Het wordt een zoektocht naar zichzelf, naar een thuis en naar een manier om gelukkig te worden.

Het verhaal is een aaneenrijging van gedachten. Dat is volgens Soenens de sterkte, niet alleen van het boek, maar ook als een journalist die attitude aanneemt. "Probeer altijd goed rond te kijken, te gluren, te staren, dingen op te pikken en bij te leren. En vooral: vorm je eigen gedachten." Dat is ook wat hij probeert toe te passen in zijn reportages. "Het heeft geen zin om op voorhand af te spreken wat je precies zal zeggen of doen en je kapot te researchen. "All that David Copperfield kind of crap." Loop niet met ooglappen op rond, maar kijk naar wat je op je weg tegenkomt en sta daarvoor open. Serendipiteit, pas als je je ogen openhoudt terwijl je op zoek bent naar iets, kom je het onverwachte tegen."

Deze verzamelbundel waarin dieren de hoofdrol spelen, leest Soenens nog vaak voor. Het zijn kinderverhalen, maar met een diepere, filosofische gedachte die hen aan die leeftijd hoogstwaarschijnlijk voorbijgaat. "Het maakt niet uit of je twintig of zestig bent, deze verhalen blijven je tot in de diepste vezel van je ziel raken. Als mens probeer je iets te vatten wat niet meer bestaat. Jeugdherinneringen, onzichtbaar stof. En dat alles zit in dit boek. Wij hebben geen ijzererts, geen goud, geen steenkool, maar een combinatie van woorden en de kracht ervan. Het is de emotie, het onvechtbare die het hem doet."

"De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren" was voor Soenens een echte eyeopener. "Het was net alsof Murakami over mijn leven heeft geschreven." Dit boek gaat over relaties en gedeelde pijn. Waarom willen de jeugdvrienden van Tsukuru Tazaki hem van de ene op de andere dag niet meer kennen? Waarom zie je wat je wil zien, maar niet wat je moet zien?

"Iedereen draagt in zijn leven een zekere lading bagage met zich mee. En soms draag je iets met je mee, maar je weet niet wat. Het is iets dat in je leeft, iets dat sluimert." Dit boek heeft het voor Soenens mogelijk gemaakt om dat onverwerkt verleden te kunnen benoemen. "De onmacht van de mens is dat hij datgene wat hem kwetst niet onder woorden kan brengen. Zoals een verloren vriendschap waarvan je niet weet hoe die verloren is gegaan. Maar het is door die pijn en die gemeenschappelijke wonden en littekens dat we ons verbonden voelen met elkaar, dat we een beter mens worden en dat we kunnen relativeren."

Robert Kaplan, de invloedrijke Joods-Amerikaanse oorlogscorrespondent, brengt de in politiek geïnteresseerden het belang bij van wat Napoleon al wist: je kan aan de geografie van een land zijn buitenlandse politiek kennen. "Zo heeft het bergachtige en door zee omringde landschap van Amerika een invloed op het denken en doen van de inwoners", vertelt Soenens. "Hun voorvaderen hebben bergketens overwonnen en buiten Canada en Mexico hebben ze geen buren. Amerika is dus groter dan de rest van de wereld. Althans dat denken ze."

Robert Kaplan is volgens Soenens het bewijs dat we niet alleen in feitelijkheden mogen blijven hangen, maar dat een achtergrondschets noodzakelijk is. "We zijn te snel. Ik schrijf zeer veel voor de deredactie.be en daaraan voel ik hoe hoog het tempo ligt. Nieuwe feiten moeten oudere feiten vervangen. Elke dag moet er iets nieuws zijn, maar dat maakt het allemaal verwarrend en chaotisch. Mensen zeggen vaak dat jongeren niet meer naar het nieuws kijken, terwijl ze eigenlijk nog nooit zo geïnteresseerd zijn geweest. Alleen vragen ze om diepgang, inzicht. Dit wil niet zeggen dat we gebeurtenissen moeten filteren of achterhouden, maar we moeten de samenhang duidelijker maken. Waarom heeft het ene met het andere te maken? En om de wereld beter te begrijpen, moeten we nog meer lezen en nog meer reizen."