Waarom is Qatar kop van Jut in de Arabische Golf? - Jos De Greef

Sinds 1995 vaart het kleine emiraat Qatar een erg eigen koers, waarbij het van alle walletjes tegelijk wil eten. Met een nogal dubbelzinnige houding situeert het kleine staatje zich te midden van machtigere buren aan bijna alle kanten van de tektonisch-strategische breuklijnen in het Midden-Oosten. Is dat een overlevingsstrategie of speelt Qatar zo erg hoog en gevaarlijk spel? 

Volgens zijn Arabische buren stroomt heel wat geld vanuit Qatar naar extremistische moslimgroepen zoals Al Qaeda en IS en het emiraat staat ook pal achter bepaalde rebellengroepen in de Syrische burgeroorlog. Ook het Westen heeft daar vragen bij, maar het is niet duidelijk of de regering van Qatar dan wel rijke inwoners extremisme elders financieren. Wel is het de vraag of dat laatste wel kan in een totalitair regime zonder dat de overheid een oogje dichtknijpt.

Hetzelfde geldt echter evenzeer voor Saudi-Arabië zelf en de andere Golfstaten. Zo financieren Saudische petrodollars scholen, sociale en medische instellingen, moskeeën en predikers van de Kaukasus tot Pakistan, Zuidoost-Azië en tot in ons land toe. Gaat dat dan niet meteen om terreurgroepen, dan wordt op die manier wel de radicale versie van de islam in Saudi-Arabië verspreid en volgens experten wordt op die manier de rode loper uitgerold voor terreurgroepen.

Overigens zijn Saudi-Arabië en Qatar de enige landen waar het hanbalisme -de kleinste, maar meest extreme van de vier soennitische rechtsscholen- overheerst. (Lees verder onder de foto).

Net in dat verband is het opvallend dat Qatar een sleutelrol speelt in de Amerikaanse strijd tegen het terrorisme in het Midden-Oosten. Zo gebruikt de VS de Qatarese luchtmachtbasis van al-Udayd voor aanvallen tegen IS in Syrië en Irak. Van daaruit bombarderen onder meer B-52's de terreurgroep IS (foto). Tegelijk is in Qatar ook CentCom of Central Command gevestigd, het Amerikaanse commando voor operaties in het Midden-Oosten en Afghanistan. Van daaruit werd ook de omstreden invasie in Irak in 2003 geleid. 

Tegelijk heeft de Afghaanse fundamentalistische rebellenbeweging taliban in Qatar een "vertegenwoordiging", een niet-officiële ambassade zeg maar. De regering van Qatar heeft daar geen moeite mee en probeert overigens te bemiddelen in  het conflict tussen de Afghaanse regering en de fundamentalistische taliban. 

De Verenigde Staten zijn daar rechtstreeks bij betrokken, maar hebben daar vreemd genoeg ook belang bij. Een vredesregeling met tenminste een deel van de onderling ook verdeelde taliban in Afghanistan zou ook voor Washington welkom zijn. Het Amerikaanse belang in Afghanistan is niet zozeer de taliban zelf, dan wel dat die geen springplank zouden worden voor Al Qaeda. (Lees verder onder de foto).

Nog volgens de Arabische Golfstaten trekt Qatar de pro-Iraanse kaart in het grote geopolitieke conflict van de regio: dat tussen het radicaal soennitische Saudi-Arabië en het radicaal sjiitische Iran. Concreet wordt Qatar verweten dat het voor rekening van Iran de onrust zou aanwakkeren bij de sjiitische bevolking in buurland Bahrein en in de oostelijke provincie van Saudi-Arabië. 

Nochtans is Qatar zelf een overwegend soennitisch land, al heeft het land met Iran wel grote gemeenschappelijke belangen bij de ontginning van aardgasvelden in de Perzische Golf. Nu aardolie aan belang verliest in de strijd tegen de klimaatsverandering, wint aardgas -waarvan er erg grote reserves zijn- aan belang als de minst vervuilende fossiele brandstof.

Economische belangen of niet, de Saudi's hebben liever geen "grijze zone" met onbetrouwbare buren. Zij vrezen dat ze omsingeld worden door Iran met diens steun aan Assad in Syrië, Hezbollah in Libanon, de sjiieten in Irak en de Houthi's in Jemen. (Lees verder onder de foto).

Qatar is ook bekend als de thuisbasis van de nieuwszender Al Jazeera -volgens sommigen het Arabische CNN- dat wereldberoemd werd tijdens de inval van de VS in Afghanistan en tijdens het volksprotest van de Arabische Lente tien jaar later.

Al-Jazeera is via satelliet en het internet uitgegroeid tot een belangrijke bron van informatie voor Arabieren overal ter wereld tot grote ergernis van de staatsomroepen van veel autoritaire regimes in de regio. De Saudi's counterden dan erg handig door het opzetten van de concurrerende nieuwszender Al Arabiyya, zij het dan met zetel in Dubai om het "Saudische imago" wat te verzachten.

Hoe dan ook ergerden de Saudi's en de meeste Arabische regimes zich blauw aan de openlijke steun van Qatar voor de Arabische Lente. Dat is ook het regime van president al-Sisi in Egypte niet  ontgaan, reden waarom ook Caïro een eitje te pellen heeft met Qatar. (Lees verder onder de foto).

Dat Qatar een vluchtheuvel is geworden voor vervolgde leden van de radicale Moslimbroederschap, daar is het emiraat openlijk trots op. In navolging van de Arabische Lente keurde Qatar de staatsgreep af die huidig president Abdel Fattah al-Sisi aan de macht bracht in Egypte, wat door velen gezien werd als een terugdraaien van het volksprotest en het restauratie van het Egyptische militaire regime. Overigens wordt de Moslimbroederschap door het Westen NIET beschouwd als een terroristische organisatie.

Die Arabische Lente is nooit verteerd door Saudi-Arabië dat die behalve in de eigen grenzen ook militair neersloeg in het kleine Bahrein. Leek die "Lente" bevroren in de chaos in Syrië en Libië, dan is het misschien geen toeval dat de toorn van de Golfstaten nu net nederdaalt over Qatar, net op een ogenblik dat in Marokko opnieuw mensen op straat komen.

Evenzeer belangrijk als wie er wel sancties neemt tegen Qatar (Saudi-Arabië, Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten en Jemen en Egypte) is de vraag wie dat niet doet. Opvallend gaat het dan om Koeweit en Oman, toch ook twee lidstaten van de Gulf Cooperation Council (GCC), het regionale blok van Arabische Golfstaten rond Saudi-Arabië.

Nu is Oman evenzeer een buitenbeentje in de Golf, ook al omdat het het enige land is waar het ibadisme -een derde vorm van islam na het soennisme en het sjiisme- de overheersende godsdienst is. Oman onderhoudt ook relatief goede relaties met Iran, maar doet dat veel discreter dan Qatar.

Koeweit, waarvan de regerende dynastie tijdens de Iraakse bezetting in 1990 onderdak kreeg bij de Saudi's, houdt zich ook op de vlakte, maar dat land ligt erg dicht bij Irak (met sjiitische regering) en bij Iran. Mogelijk ligt er voor Koeweit daarom een rol weggelegd als de huidige plooien met Qatar moeten worden gladgestreken.

Wil je meer weten over Qatar? Lees dan "Qatar in 16 feiten"