De levensles van Bernie Sanders voor feestende studenten

Björn Soenens is Amerikacorrespondent voor VRT NWS. Hij woont in Brooklyn. U kan hem volgen op zijn journalistenpagina op Facebook, en op Twitter (@bsoenensvrt).

“Congratulations, class of 2017! Neem risico’s, blijf niet in je veilige hol zitten. Ontdek de wereld. Reis, gluur, staar, luister, en lees”.

Zo spreekt Chuck Schumer (senator van de Democraten uit Brooklyn) tegen een uitzinnige menigte van 15.000 mensen: 4000 afstuderende studenten van Brooklyn College, samen met hun ouders, zussen, broers, en sympathisanten. In Amerika is het volop het seizoen van de grote graduation ceremonies.

Ik zit zelf hoog in de nok van het Barclay’s Center in Brooklyn, zo’n tien minuten wandelen van mijn huis. Ik ben een waarnemer hier. Barclay’s is de thuis van rocksterren zoals Lenny Kravitz of Sting, en het is ook de thuis van de New Yorkse basketbalclub The New York Nets.

Buiten, op straat, allerhande verkoopstalletjes met ballonnen en souvenirs bij het afstuderen. Het is 30 mei, en vandaag is het groot feest voor de graduates van Brooklyn College. Met vierduizend zijn ze dit jaar om af te studeren. Leraren, chemici, fysici, psychologen, sociologen, regisseurs, kunstenaars-in-spe.

Allemaal komen ze per departement de grote arena binnen gewandeld. Overal zwarte of paarse toga’s en bijhorende academische afstudeerhoeden. Sommige studenten hebben originele teksten op hun vierkante academische petten laten schrijven.

Voor de verse psychologen: “Keep talking, I am diagnosing you.” Of: “I chose the psycho path.” Eentje weet nog niet goed wat er nu gaat volgen: “I still don’t know what I’m doing. I guess stripping wasn’t for me…”

Ik zie ontroering bij de ouders in de zaal. Huilende gezichten. Grote blijdschap. Zwaaiende vers gediplomeerden. Ik zie grote beloftes in de ogen glinsteren, en grote verwachtingen van het leven. Je ziet op de gezichten de grote dromen verschijnen. Great expectations.

Ik zie zwart en wit, ik zie Chinese gezichten, ik zie Koreaanse gezichten, Japanse gezichten, Arabische gezichten, Oost-Europese gezichten, joodse gezichten. Ik zie latinokoppen. Blond, zwart, bruin haar, kort en lang, steil en kroeshaar. Een verbluffende diversiteit kenmerkt deze Brooklyn College-studenten.

Afgestudeerden komen uit 101 landen. Op Brooklyn College worden 61 verschillende talen gesproken. Brooklyn College is volgens de vrouwelijke rector, Michelle J. Anderson, zo ongeveer de meest diverse studieplek ter wereld. Het zal in elk geval niet veel schelen. Tussen haakjes: ook buiten de universiteit spreken zo’n 47 procent van de Brooklynites thuis een andere taal dan Engels (ik ben er daar één van sinds een maand of vijf).

Een wave van studenten op het ritme van opzwepende rockmuziek dendert op en neer. Voortdurend wordt er door enthousiaste afstuderenden gebeld en gewuifd naar ouders of andere familieleden in de zaal. Voortdurend kijken juichende studenten of ze niet even worden gefilmd door Brooklyn College TV.

“Kijk, hier zit ik, zijn jullie niet trots op me? Zie je mij? Daar ben ik, op het grote scherm. I love you, guys!” Duizenden hoedjes met een kwastje wippen op en neer in de arena.

Een hele stoet sprekers passeert de revue, allemaal met adviezen voor leven en werk. Het leven begint nu, na deze mooiste dag van het leven, tot nu toe. Vandaag is wellicht de allerlaatste dag uit – hopelijk - een jeugd zonder zorgen. Met een stem als een sopraandiva zingt een master in de podiumkunsten het Amerikaanse volkslied. Rillingen gaan door de zaal. Overal de hand op het hart. O land of the free!

Dit is de bekroning van een lange studietijd. Een stressvolle tijd. Opleidingen aan de universiteit kosten al snel tot 50.000 dollar per academiejaar. Zonder lening of studiebeurs of stinkend rijke ouders trek je dat dus niet.

Geen wonder dat de studieschulden in de VS reusachtig zijn. Veel afgestudeerden betalen tien jaar na hun diploma-uitreiking nog steeds af bij de bank. In Vlaanderen wordt al steen en been geklaagd bij 700 euro inschrijvingsgeld. Alles is context, nietwaar?

In Amerika worden afstudeerceremonies groots aangepakt. Kopstukken uit de media, het bedrijfsleven, of de politiek worden zonder probleem ingevlogen. Die mensen houden dan een zogenaamde ‘commencement speech’, een afstudeertoespraak, of letterlijk: een speech bij een nieuw begin.

Het zijn woorden om studenten wijsheid mee te geven aan het begin van de carrière. Levenslessen, persoonlijke anekdotes, hier en daar een grapje. Studenten worden aangespoord om een leven lang boven zichzelf uit te stijgen. Als afstuderende moet je door zo’n speech heen voor je echt kan gaan feesten.

De diplomahouders van Brooklyn College zijn erg enthousiast over de spreker dit jaar: Bernie Sanders, de succesvolle senator die op een haar na Hillary Clinton de nominatie afhandig maakte bij de Democraten. ‘Feel the Bern’, weet u nog wel. Bern is nog altijd populair bij jongeren, en al zeker in Brooklyn.

Sanders is senator voor de noordoostelijke staat Vermont, maar is afkomstig uit Brooklyn. Hij krijgt een daverend applaus als hij naar het spreekgestoelte stapt, met zijn haar dat in geen tien jaar nog gekamd lijkt (deel van zijn aantrekkingskracht!).

“Je studeert af in een rumoerige tijd, in een moeilijke economie, waarin werkzekerheid bijna verdwenen is, waar waarheid en leugen moeilijk te onderscheiden zijn”, zegt Sanders, die zelf opgroeide in de Flatbuschwijk van Brooklyn. Zijn kinderjaren werden gekenmerkt door wrijvingen in het gezin door voortdurend geldgebrek.

Vader Sanders ontsnapte aan de Holocaust. Veel andere familieleden werden vergast in de naziconcentratiekampen. Sanders waarschuwt zijn toehoorders voor de excessen van extreem nationalisme die ook in onze tijd weer opduiken. In Sanders’ geboortejaar 1941 was nationalisme niet langer een mening, maar voor veel mensen een kwestie van leven of dood. De zaal wordt muisstil als hij het vertelt.

Met zijn typisch schurende en raspende stem lijkt Sanders weer helemaal in campagnemodus. Hij schetst voor de studenten een somber maar daarom niet minder accuraat beeld over hoe veel Amerikanen de moed vandaag de dag opgeven, en hun leven verliezen in drugs en alcohol.

Bernie trekt van leer tegen de 1 percent rijken: te veel rijkdom zit in de handen van te weinig Amerikanen. Hij hamert er al dertig jaar op. Hij houdt een pleidooi voor een fatsoenlijk leven voor iedereen, voor betaalbaar (of zelfs gratis) onderwijs, voor betaalbare maaltijden voor elke Amerikaan.

Sanders stelt de afstuderende jonge mensen voor de keuze: ofwel gooi je de handdoek in de ring, ofwel pleeg je verzet, er is voor Sanders geen weg naast. Aan de zijlijn blijven staan is in deze tijd geen optie meer, zegt hij: “Stand up and fight back”, bezweert de bijna 76-jarige Bernie Sanders. “Maak van Amerika een beter land, met meer mededogen…”

“You are not from New York. You are from Brooklyn. Like the notorious B.I.G. once said: spread love, the Brooklyn Way.”

Amerika is een land van competitie en ranglijstjes. Wie is de beste? Wie is de grootste? Wie heeft wie verslagen? Zo is er dus ook de universitaire traditie dat bij afstudeerceremonies de twee beste studenten spreken, die met gemiddeld de meeste punten.

De tweede beste student noemen ze in het jargon de ‘salutatorian’. Die mag de collega-afstuderenden uitgebreid begroeten. Nog wat hoger in de pikorde staat de ‘valedictorian’: de titel voor de beste student. Hij of zij mag de afscheidstoespraak houden.

Dit jaar valt die eer te beurt aan Michael A. Franco. Hij houdt een goed geoefende toespraak met een ruimdenkende boodschap.

“Omring je in je leven met andersdenkenden, andersgelovigen, anderskleurigen. Het is zo makkelijk en lui om je altijd op te houden met gelijkgezinden of mensen van jouw slag. Zo zie je soms niet hoe verdeeld je eigen samenleving is. Je sluit je op in een getto van gelijk denkenden.”

Terwijl ik er naar luister moet ik terugdenken aan de momenten in de verkiezingsstrijd waarin zo vele waarnemers van de verkiezingen – in Amerika en ook bij ons - er glad naast zaten met hun voorspelling of veronderstelling dat Trump zou gaan verliezen.

Velen namen hun wensen voor werkelijkheid en zagen Trump dus niet komen. Of ze hadden niet door hoe groot de boosheid of de woede was bij het deel van de bevolking dat ze niet of te weinig kenden. Velen keken zelfs regelrecht neer op “the basket of deplorables”.

Ook journalisten moeten – vooral - meer tijd doorbrengen in werelden die niet de hunne zijn. Dat is lastig, maar het moet. Ja, de meest verdienstelijke student van Brooklyn College sprak dus nogal wijze woorden, zoals het eigenlijk hoort voor iemand die de beste punten haalt. Maar vanzelfsprekend is dat natuurlijk niet, want slimme mensen zijn niet per definitie wijs.

Ik moet denken aan de oude zanger Harry Belafonte, de man van het wondermooie liedje ‘Try to remember’. Nog altijd is Belafonte een activist voor burgerrechten in de VS.

Belafonte werd 90 jaar geleden geboren in de New Yorkse wijk Harlem, dat sinds zijn verjaardag op 1 maart de lokale bibliotheek naar hem heeft vernoemd. Belafonte heeft net als de beste student ooit wijze woorden gesproken.

Woorden waar we over moeten nadenken in woelige tijden als deze: “Bring it on. Dissent is central to any democracy.”

Try to remember, class of 2017.