Is België een schurkenstaat?

Het was voor sommigen allicht wat schrikken toen gisteren bekend geraakte dat de rechtbank in Amsterdam alle uitleveringsverzoeken van verdachten aan België opschort omdat de Nederlandse rechter twijfelt of België wel de mensenrechten respecteert. De concrete aanleiding was, zo konden we lezen in de persberichten, een verzoek van een Antwerpse onderzoeksrechter om acht verdachten die in Nederland verblijven naar België over te brengen, omdat zij in ons land verdacht worden van deelname aan een criminele organisatie die drugs smokkelt uit Zuid-Amerika naar Europa, onder meer via de Antwerpse haven.

Het gaat natuurlijk over de uitspraak van een rechtbank in een concrete zaak. Dat is een oordeel op grond van de concrete gegevens uit het dossier en waarbij dus ook rekening wordt gehouden met het verweer van de advocaten van de verdachten. De rechtbank zou verwijzen naar het recente rapport van het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing (CPT) van de Raad van Europa, dat een hard oordeel uitsprak over de wijze waarop in België gevangenen worden behandeld. In het rapport wordt onder meer de toestand beschreven tijdens de stakingen in de Belgische gevangenissen. Er werd geoordeeld dat er sprake is van een onmenselijke en vernederende behandeling en de toestand werd als “ongezien” omschreven. 

Reeds in 2012 was het CPT al bijzonder kritisch over de toestand in de Belgische gevangenissen en het herhaalde die bezorgdheid nog eens in 2013 (een aantal weken voor de aanvang van de stakingsgolf in de gevangenissen). In het meest recente rapport (juli van dit jaar) stelde het over die stakingen: “Deze collectieve acties (…) leiden over het algemeen tot aanzienlijke stijging van spanningen in de desbetreffende instellingen. Door ernstige incidenten tijdens de stakingen met soms de dood tot gevolg rijst bovendien serieus de vraag of de autoriteiten en de voor zulke acties verantwoordelijken in staat zijn om de gevolgen ervan te beheersen. Het comité heeft de afgelopen 27 jaar veel bezoeken aan de 47 lidstaten van de Raad van Europa uitgevoerd en nooit eerder heeft het een vergelijkbaar fenomeen waargenomen, zowel qua omvang als voor wat betreft de risico’s die eraan verbonden zijn." Mag het dan verbazen dat wanneer een buitenlandse rechter dit leest, hij de wenkbrauwen fronst over hoe het er in ons land aan toegaat?

Ook Europees Hof streng voor België

Voor alle duidelijkheid: dat comité is niet een idealistisch clubje, maar het orgaan van de Raad van Europa. Als je weet dat het ook gevangenissen in Rusland, Georgië, Albanië, Turkije en Azerbeidzjan controleert, mag het duidelijk zijn dat de norm niet de Scandinavische luxegevangenissen zijn, maar dat de norm niet veel meer is dan een minimum aan menselijk respect voor de gedetineerden. Onlangs heeft trouwens ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens België op de vingers getikt (de zaak Sylla en Nollomont van 16 mei), omdat in ons land een gedetineerde niet over 3,2 meter eigen bewegingsruimte beschikt. Zo hoog ligt de standaard dus niet.

Je kan het fatsoen van samenleving meten door te kijken hoe wordt omgegaan met diegenen die zich niet aan de regels houden. De wijze waarop België, ondanks de recente inspanningen om de gevangenispopulatie te doen dalen, door de internationale gemeenschap wordt terechtgewezen is zorgwekkend. Het gaat niet om een ondoordacht Twitter-bericht van Trump of een scheve opmerking van een of andere dictator. Wanneer een rechtbank uit een buurland zo hard uithaalt, is er een ernstig probleem en gaat het om meer dan perceptie.