Zijn het ‘linkse’ ACW/Beweging.net en het ACV mee de oorzaak van de ruk naar rechts?

Met haar Zomerakkoord bewijst de regering-Michel dat ze een nog strikter ‘herstelbeleid’ voert dan de befaamde regeringen-Martens dat deden in de jaren tachtig. De voormalige christelijke arbeidersbeweging heeft veel uit te leggen.

Stilaan heeft premier Charles Michel (MR) de knepen van het vak in de vingers. In de laatste week van juli zet hij rond halfvier in de ochtend zelf het verlossende bericht op Twitter: ‘Agreement #begov’. Die laatste afkorting staat voor ‘Belgian government’: Michel heeft zo zijn eigen hippe omgang met de tweetaligheid van het land.

Vol enthousiasme voorzag de premier de pers van slides met daarop de maatregelen waarmee hij de Belgische economie weer competitief wil maken, en de arbeidsmarkt flexibeler. Oh ja, er was ook een deal over een vergoeding voor de Arco-‘spaarders’, en een eerder symbolische abonnementsheffing op effectenportefeuilles. Belangrijker leek zijn mededeling dat de federale regering acte de présence zou geven op het dancefestival Tomorrowland. Dat nieuws stond prominent in alle kranten, van Het Laatste Nieuws tot De Tijd. Het was een zéér geslaagde week voor Michel.

Nadien werd beetje bij beetje duidelijk wat in kleine lettertjes bij het Zomerakkoord staat. Eerst ontdekte De Standaard dat werklozen al na drie maanden zonder job zo goed als elke ‘passende betrekking’ moeten aannemen, anders verliezen ze hun uitkering. Dat helemaal gelijkstellen met een feitelijke beperking van de werkloosheidsuitkering tot drie maanden is kort door de bocht, maar het gaat er wel naartoe.

Eén dag later pakte De Morgen uit met het nieuws dat het Zomerakkoord ook bepaalt dat werkloze vijftigplussers een deel van hun pensioen verliezen. Ook mensen die makkelijk dertig jaar of meer gewerkt kunnen hebben, zien hun pensioen ineens verschrompelen tot een veredelde minimumuitkering.

Terug naar de eighties

De laatste keer dat een regering naam maakte met een echt ‘hard’ beleid waren de befaamde inleveringsregeringen van Wilfried Martens uit de jaren 1980. In dat kabinet wogen de liberalen op de inhoudelijke lijn, maar ze stonden altijd toe dat de christendemocraten (en dus de christelijke arbeidersbeweging) sociale correcties doorvoerden. In die bijsturing van een hoogst liberale agenda waren twee figuren van bepalend belang.

Ten eerste was er de ACW-vertrouwensman in het kernkabinet: Jean-Luc Dehaene hield als een über-Kris Peeters alles tegen wat niet mocht passeren. Daarnaast was er ACV-voorzitter Jef Houthuys, die de bijnaam Jef L’Etat kreeg omdat hij intern in de vakbond voortdurend pleitte voor ‘staatsmanschap’ en ‘het algemeen belang’, en zijn syndicale achterban ervan kon overtuigen om de klassieke vakbondseisen te laten vallen.

De formule werkte tot de jonge partijvoorzitter van de Vlaamse liberalen zo nodig zelf in de regering wilde zitten en vervolgens amper rekening wilde houden met de oude correcties en evenwichten: het beleid zou voortaan geheel liberaal zijn. Guy Verhofstadt, want over hem hebben we het natuurlijk, smokkelde in het regeerakkoord de strikte bepaling dat ‘noch de fiscale, noch de parafiscale druk zal worden verhoogd’, en hield vervolgens de CVP aan de letter van de tekst. Er was weinig marge voor sociale correcties. De aversie voor ‘da joenk’ groeide, en de volgende regering-Martens was er weer een met socialisten.

Vandaag zijn er veel overeenkomsten met toen, maar ook een aantal belangrijke verschillen. De meerderheid bestaat nog altijd uit christendemocraten (18 Kamerzetels), maar vooral uit liberalen (34) en net zo liberale N-VA’ers (31). Open VLD en MR kennen het klappen van de zweep – niet de christendemocraten of de socialisten – maar zij maken al sinds 1999 onafgebroken deel uit van de federale regering. En of het nu de paarse coalities van Verhofstadt waren, de tussenregeringen van Yves Leterme en Herman Van Rompuy of de tripartite van Elio Di Rupo, de liberalen hielden consequent vast aan het elementaire liberale principe: geen verhoging en liefst zelfs een verlaging van de ‘fiscale en parafiscale druk’ van de jaren tachtig.

Het leverde hen essentiële overwinningen op, zoals de verlaging van de personenbelasting van Verhofstadt I en de invoering van de notionele-interestaftrek tijdens Verhofstadt II. Alleen in de regering-Di Rupo werden een paar harde noten gekraakt, zoals in de invoering van de liquidatietaks en de verhoging van de beurstaks en zelfs de ‘miserietaks’ bij echtscheidingen. Maar in ruil daarvoor kregen de liberale partners zo veel toezeggingen op het vlak van activering en langer werken dat Elio Di Rupo zich al heeft verontschuldigd voor een aantal maatregelen die zijn regering toen heeft genomen.

Ruk naar rechts

Ook dit zomerakkoord kleurt even azuurblauw als de Middellandse Zee. Tegelijk lijkt het erop dat de christendemocraten vanaf één of ander naaktstrand hebben moeten toekijken – zeker bij de christelijke arbeidersbeweging staan er een paar in hun blootje. Goed, het Zomerakkoord bevat redelijk wat sociale correcties, en er is dus die abonnementstaks van 0,15 procent voor wie meer dan een half miljoen euro op zijn effectenrekening heeft staan.

Maar het blijft altijd opletten bij dit soort pogingen om ‘de rijken’ te laten betalen. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) heeft die andere ‘kapitaalbelasting’ die hij moest invoeren, de speculatietaks, zelfs al opnieuw moeten afvoeren. In plaats van extra geld in het laatje te brengen, heeft die speculatietaks de schatkist zelfs geld gekost – wegens de negatieve effecten ervan op de opbrengsten van de beurstaks.

Stilaan wordt pijnlijk duidelijk dat Beweging.net vandaag niet meer de rol kan spelen die het ACW destijds speelde. Die rol is nu voor andere sociale groepen weggelegd. In de eerste plaats voor Unizo. De organisatie van zelfstandigen en kmo’s looft op de eigen site uitgebreid dit akkoord (‘gunstig voor kmo’s’), en preciseert ook dat dit het resultaat is van ‘jarenlang lobbywerk van Unizo’.

De christelijke arbeidersbeweging is boos. Vakbondsvoorzitter Marc Leemans van het ACV noemt het akkoord onevenwichtig, en kondigt nu al sociale acties aan: ‘Het wordt een harde sociale winter.’ In vergelijking met Leemans is Peter Wouters, de nieuwe voorzitter van Beweging.net, relatief mild: ‘You can’t have them all. Dat beseffen wij maar al te goed. Dat niet alle punten gescoord zijn, daar kunnen wij best mee leven.’ Wouters ziet ‘lichtpuntjes’ in het Zomerakkoord, en hij ‘gunt ook de ondernemers en de bedrijven hun geluk’ – dat deed Houthuys destijds ook.

Wouters is vooral ongelukkiger met de mens- en maatschappijvisie van de regering-Michel dan met concrete punten van het Zomerakkoord: ‘Stop de verblauwing van onze maatschappij.’ Dat is een eigenaardige boodschap aan een regering die in haar samenstelling blauwer kleurt dan ooit.

Bovendien valt er veel voor te zeggen dat precies het ‘linkse’ ACW/Beweging.net en het ACV mee de oorzaak zijn van de ruk naar rechts. Dat zit zo. In de jaren tachtig zorgde de christelijke arbeidersbeweging ervoor dat de CVP de rol kon spelen die haar op het lijf geschreven is: die van bemiddelaar, bewerkstelliger van een beleid dat krachtig is, maar ook sociaal. Vandaag zorgt Beweging.net ervoor dat de CD&V voortdurend uit die rol valt. Het ACV organiseert nu al het verzet tegen die regering, want voor Leemans heeft de CD&V onvoldoende uit de brand gesleept. Maar de partij kón niet veel meer binnenhalen, net omdat de onderhandelaars van de CD&V een politieke prijs betaalden voor de Arco-deal, en dat ging natuurlijk ten koste van eventuele bijkomende sociale maatregelen.

Op de koop toe is het niet eens zeker dat die dure Arco-deal de Europese toets zal doorstaan. Maar het staat wél vast dat kiezers die destijds geld hebben verloren bij de bankencrisis – aan Fortis- of KBC-aandelen, noem maar op – nu al boos zijn vanwege de tegemoetkoming die de Arco-spaarders straks wel krijgen, en zij niet. Beweging.net heeft een touw om de nek van de CD&V gelegd, en het ACV zal die koord straks nog wat aantrekken. Intussen klagen ze dat het Zomerakkoord zeer liberaal is. Dat is zo. En daar is de christelijke arbeidersbeweging mee verantwoordelijk voor.