Vlaams neutraliteitsbeleid is nattevingerwerk
Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Liesbeth Homans (N-VA) wil dat de leidende ambtenaren zelf beslissen wie ze aanwerven, maar zorgt ondertussen zelf niet voor eenduidig neutraliteitsbeleid. De meeste overheidsdiensten blijken geen problemen hebben met werknemers met een hoofddoek.
"De leidende ambtenaren moeten ervoor zorgen dat de hele Vlaamse overheid op dezelfde lijn zit wat haar neutraliteitsbeleid betreft, maar wat is die lijn?" Bovenstaande verzuchting, opgetekend bij een Vlaamse overheidsdienst, vat de situatie goed samen: hoe de Vlaamse overheid neutraliteit opvat, hangt af van de overheidsdienst waar je aanklopt.
De neutraliteit bij de Vlaamse overheid is brandend actueel sinds minister Homans besliste dat een beeld van een vrouw met een hoofddoek niet past bij een vacature van de Vlaamse overheid. Niet neutraal, oordeelde ze. Wat de neutraliteitsvereisten zijn, is echter onduidelijk.
Uit de beleidsnota van minister Homans blijkt nochtans dat het wel degelijk de bedoeling is om een eenduidig neutraliteitsbeleid op poten te zetten bij de Vlaamse overheid. Een nota van de diversiteitsambtenaar uit 2016 moest de basis vormen. Die nota konden de leidende ambtenaren dan als handleiding gebruiken bij aanwervingen op hun diensten.
Maar van dat plan kwam niets in huis. De aangekondigde omzendbrief kwam er nooit. "De nota werd vorige zomer besproken op het kabinet-Homans, maar daar is niets mee gebeurd. De nota is gewoon geklasseerd", zegt voormalig diversiteitsambtenaar Alona Lyubayeva. Bij Homans valt te horen dat de nieuwe diversiteitsambtenaar, die begin september wordt aangesteld, een nieuwe nota zal schrijven.
Vlaams Parlementslid Yasmine Kherbache (sp.a) vindt het onbegrijpelijk dat er nog steeds geen algemene richtlijn is voor de neutraliteit binnen de Vlaamse administratie. "Het is toch belangrijk dat iedereen weet dat er geen algemeen hoofddoekverbod geldt bij de Vlaamse overheidsdiensten", zegt ze.
Religieuze symbolen
Homans houdt het erop dat de leidende ambtenaren zelf moeten bepalen wie ze aanwerven, en hoe ze daarbij de neutraliteit waarborgen. Een rondvraag bij veertien Vlaamse overheidsdiensten leert dat slechts een kleine minderheid een probleem maakt van een hoofddoek op de werkvloer. Bij De Lijn en het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) mogen religieuze symbolen niet als de werknemer in direct contact staat met de klanten.
Een rondvraag bij veertien Vlaamse overheidsdiensten leert dat slechts een kleine minderheid een probleem maakt van een hoofddoek op de werkvloer
"Dan gaat het vooral om chauffeurs en loketbedienden", zegt woordvoerder van De Lijn Tom Van de Vreken. Bij Vlaio gaan ze ook bij een kantoorfunctie eerst samenzitten om een eventuele hoofddoek te bespreken. "Een 360-gradengesprek met alle betrokkenen", legt woordvoerder Karolien Goossens uit.
Die aanpak staat in schril contrast met de dienstverlening van Kind en Gezin, waar hoofddoeken ook in de huiskamer mogen. “Zolang dat de neutraliteit niet in het gedrang brengt, natuurlijk”, zegt administrateur-generaal Katrien Verhegge. "Iemand die een voorstander van veganisme is, mag een gezin zijn of haar voedingsvoorkeur ook niet opdringen. Voor religie geldt hetzelfde principe." Enkel wanneer het gezin de kwestie ter sprake brengt, doet Kind en Gezin toegevingen. "Door onze teamwerking kan indien nodig een andere collega het gezin dan opvolgen. Deze vraag werpt zich zelden op."
Voorts geven drie instellingen aan dat het geen issue zou zijn "als het zich voordoet", acht instellingen laten hoofddoeken toe omdat ze er geen graten in zien. "We hebben respect voor ieders culturele achtergrond, of het nu gaat over muzieksmaak of religie", zegt Peter Jan Bogaert, woordvoerder van het Vlaams Agentschap Jongerenwelzijn.
De grote vraag blijft natuurlijk hoe vaak deze situatie zich voordoet. Bij een multiculturele organisatie als Flanders Investment and Trade (FIT), werd de vraag slechts twee keer gesteld en goedgekeurd. Het ging telkens over een functie achter de schermen, maar volgens gedelegeerd bestuurder Claire Tillekaerts is de algemene boodschap simpel. "De kwaliteit van de dienstverlening staat voorop en de beste kandidaat krijgt de job. Hoofddoek of niet."