"Europees crisisbeleid veroorzaakte blijvende schade bij meest kwetsbaren"

Depressies, zelfmoord, uiteengevallen gezinnen, massale uitzettingen, zware gezondheidsschade... De onderzoekers van het Europese Re-inVEST-project schetsen een gitzwart beeld van de gevolgen van het besparingsbeleid sinds de financiële en economische crisis van 2008. "Het klinkt inderdaad erg alarmerend", zegt een van de onderzoekers, Ides Nicaise van het Onderzoeksinstituut voor arbeid en samenleving (HIVA) aan de KU Leuven.

Nochtans leek het de eerste jaren na de crisis alsof de Europese regeringsleiders een wake-upcall hadden gekregen, zegt professor sociaal-economische wetenschappen Ive Marx (UAntwerpen). "Aanvankelijk werd meer geïnvesteerd in de sociale vangnetten. Maar sindsdien zien we eerder achteruitgang dan vooruitgang."

Kansarm en schoolmoe

Dat illustreert volgens Nicaise de dubbelzinnige Europese houding: Europa promoot sociale investeringen, maar roept de lidstaten tegelijk op om te besparen. "Er zijn natuurlijk landen waar de impact van dat crisisbeleid minder erg is. België bevindt zich aan de betere kant, vooral Zuid-Europa is zwaar getroffen. Griekenland bijvoorbeeld, maar ook in Spanje zijn in een paar jaar tijd een kwart miljoen gezinnen uit hun huis gezet."

Maar ook in België zijn de gevolgen merkbaar. "Globale statistieken verhullen soms bepaalde tendensen. Neem bijvoorbeeld de daling van het aantal vroegtijdige schoolverlaters. Als je die cijfers van dichterbij bekijkt, zie je dat jongeren uit de middenklasse inderdaad langer op school blijven, maar dat kansarme jongeren de school zelfs vroeger verlaten dan voor de crisis."

Overbevolkte opvangsector

Nog een voorbeeld: er werd het afgelopen decennium heel wat minder geïnvesteerd in sociale huisvesting. Onder meer als gevolg daarvan verdrievoudigde tussen 2008 en 2015 het aantal Belgen die uit hun huis werden gezet. Nicaise: "Dat betekent dat de opvangsector overbevolkt raakt, waardoor meer mensen in kraakpanden of op straat gaan leven. Dat heeft dan weer gevolgen voor hun gezondheid."

Het kabinet van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) wijst erop dat het aantal Belgische gezinnen dat zorg uitstelde om financiële redenen tussen 2008 en 2013 bijna halveerde en dat de minister blijft inzetten op meer laagdrempelige zorg. Zo is er een verhoogde tegemoetkoming voor een op de zes Belgen. En sinds 2015 is er de verplichte derdebetalersregeling, waardoor patiënten met zo'n verhoogde tegemoetkoming enkel het remgeld moeten betalen bij de dokter.

Volgens Nicaise bereikt die maatregel slechts een deel van de doelgroep, omdat voor velen de drempel om de verhoogde tegemoetkoming aan te vragen te hoog is. "Nochtans zou dat eenvoudig opgelost kunnen worden: als de fiscus de gegevens zou doorgeven aan de mutualiteiten, kun je de verhoogde tegemoetkoming automatisch toekennen. Maar dat gebeurt niet vanwege de privacy."

Het kabinet-De Block wijst erop dat de minister verschillende maatregelen heeft genomen om de toegankelijkheid van zorg te garanderen. 

Volgens Nicaise zijn beleidsmakers in België en daarbuiten zich te weinig bewust van de gevolgen van hun besparingen. "Het is de optelsom van verschillende besparingen die mensen in de problemen brengt. Het is belangrijk dat langetermijneffecten meer in kaart worden gebracht." Er kan volgens hem dan ook niet verder bespaard worden op de sociale uitgaven. "Nu is het tijd voor een sociaal herinvesteringsbeleid."