Wachten Vlaanderen en België gewoon af? Of steunen we Catalonië?    

De Spaanse eenheid is eigenlijk hersendood. Het volstaat om de evaluatie van het referendum en het politieoptreden in de Spaanse en Catalaanse media te vergelijken om dat te zien. Ik heb met mijn eigen ogen gezien hoe diep het zit bij de Catalanen die kwamen stemmen.

De vastberadenheid om een statement te kunnen maken was groot. Drie uur voor de stembureaus openen, staat er veel volk, als cordon om te verhinderen dat de politie het materiaal in beslag neemt om de stemming te verhinderen. Bij het stemmen trekken ze trots foto’s van elkaar, zeggen "Ik heb gestemd" als ze het stemlokaal verlaten of scanderen "Ik wil stemmen" als ze staan aan te schuiven.

Jonge mensen die uren aanschuiven, applaudisseren en maken plaats voor een koppel kromgebogen oudjes dat komt stemmen.

Voor Spanjaarden is dat allemaal illegaal en ongrondwettelijk. De Policia Nacional en de Guardia Civil moeten dat misdadig referendum stoppen. Dat hebben ze geprobeerd. Door vroeg in de morgen met de grote middelen en met bruut geweld in te grijpen, creëerden ze het angstklimaat dat het referendum moest stoppen.

Dat is niet gelukt. Integendeel.

De Catalanen sloten zich aan een tegen de Spaanse politie. Ook de plaatselijke politie van Barcelona, de Mossos d'esquadra (Catalaanse politie) en de brandweer kozen de Catalaanse kant. Op foto’s zie je brandweermannen cordon vormen tegen de Spaanse politie of Mossos die tussen het volk en De Spaanse politie plaatsnemen.

In Spanje zijn de Mossos en de brandweermannen landverraders. Voor Catalanen zijn de Spaanse politiemannen fascisten. Terwijl ik dit schrijf betogen Catalanen in Barcelona tegen het politiegeweld. Hoe overbrug je deze kloof?

In de kern is dit natuurlijk een politiek probleem dat ook politiek moet opgelost worden. De opstelling van Madrid als ‘demandeur de rien’ heeft het conflict mee op de spits gedreven. Er is een minderheid, een oude natie, die meer autonomie wil. Dat is een probleem in een land waar het dogma geldt dat er maar één natie is: Spanje één en ondeelbaar.

De jongste tien jaar zijn de spanningen steeds verder opgelopen. Het referendum was het voorlopig hoogtepunt, of dieptepunt afhankelijk van het perspectief.

Het signaal van de Europese Commissie dat ze pal achter Spaans Premier Ragoy blijft staan maakt het niet makkelijker. Uiteindelijk zal er gepraat moeten worden. De EU moet Spanje uit de loopgraven halen, niet zeggen dat het zijn positie moet behouden door de nadruk te leggen op eenheid en stabiliteit.

De EU mag gerust wat straffer zijn in de veroordeling van het excessieve politiegeweld. Zeker als ze trouw wil zijn aan haar eigen waarden. Een telefoontje om uitleg van Merkel is een begin. De reactie van Charles Michel doet hopen. 

Want het is nog niet gedaan. Morgen, dinsdag zal het Catalaanse parlement naar alle waarschijnlijkheid de onafhankelijkheid uitroepen. Hopelijk lokt dat niet nog meer geweld uit vanuit Spanje, moreel gesteund door een afwijzing van die onafhankelijkheid door de EU.

Zal men een economisch welvarende regio dan in een Kosovaars scenario duwen? Een land de facto onafhankelijk is, erkend door een meerderheid van landen maar uitgesloten als volwaardige internationale partner of EU land. Laat ons eerlijk zijn: zo'n scenario is Europa onwaardig.

De Europese lidstaten mogen niet langer afwachten. Als Catalonië zich onafhankelijk verklaart is het geen puur Spaans probleem meer. Spanje heeft gespeeld en verloren. De harten van veel Catalanen zijn ze kwijt. Dat is een politieke realiteit sinds het referendum. Dat moet als Spaans nationalist heel erg pijnlijk zijn, maar dat kan en mag in Europa toch geen probleem zijn.

Binnen de Belgische regering zal dat zorgen voor spanningen. De houding van de N-VA is bekend. De Cd&V heeft al kleur bekend door de medewerking aan de Catalaanse resolutie in het Vlaams parlement op te zeggen, als enige partij. Aan de tweet van Vice-Premier De Croo te zien is er ook bij de Open VLD een Spaans unitaire reflex.

Hoe ver zal N-VA gaan?

Een regeringscrisis over de erkenning van Catalonië, dat zal niet gebeuren. De N-VA wil niet die rebelse partij zijn waar de kiezer van wegloopt uit schrik voor avonturen. Maar een ongemakkelijke situatie is het wel. Bij een ernstig politiek probleem moeten we rekenen op de politieke creativiteit van de politici. Dan wordt weer veel mogelijk.

Ik hoop enkel dat de Catalanen gespaard mogen blijven van nog meer geweld of geen zes Belgische staatshervormingen moeten doorstaan. De Europese leiders worden door de Catalanen uit hun comfortzone getrokken. Dat is zeer ongemakkelijk.

Dat heeft onder andere tot gevolg dat spanningen al snel worden opgetrokken tot heuse conflicten en crisissen, waaruit ook media graag garen spinnen. Het hoort als het ware bij de tijdgeest, en er worden talloze excuses en verantwoordingen voor ingeroepen, maar het dient niets goeds.

Het is niet meer dan een bedroevende machostijl met soms grote gevolgen. En dat is ook grond waarin een op zich niet eens zo enorme dreiging als die van Noord-Korea gedijt tot een heuse wereldcrisis.

Als er aan die crisis al iets goeds is, dan is het alvast dat ze erop wijst dat er op al van bovenstaande punten ontzettend veel te leren valt. Ze leert ons dat er werk aan de winkel is. Veel.

En dat voor een hele brede politieke klasse enige introspectie en wat meer genuanceerd inzicht in het wereldgebeuren geen overbodige luxe zou zijn. Het is een crisis waar we nog lang niet uit zijn en die explosiever is dan het geval Noord-Korea.

Daarnaast willen elites harmonie en stabiliteit, dat mogen ze nu in overeenstemming brengen met de wil van De Catalanen en de onwil van Spanje. De vraag is wat de beste garantie biedt op stabiliteit, blijven Spanje steunen in het halsstarrig weigeren van elk gesprek met Catalonië, brengt de stabiliteit niet dichterbij.

Ik reken op de Vlaamse en Belgische regering om daarin meer dan een afwachtende rol te spelen. Ik blijf hopen dat democratie en volkswil nog iets te betekenen hebben in Europa en dat Catalonië onafhankelijk kan worden, ze hebben zondag aangegeven dat ze dat willen.