OPINIE: “Gaan we eindelijk voor een wereld zonder kernwapens?”

De Nobelprijs voor de Vrede gaat dit jaar naar de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons, kortweg ICAN. De organisatie wordt zo beloond voor haar sleutelrol in het afsluiten van een historisch VN-kernwapenverbod, dat op 7 juli 2017 werd aangenomen door 122 landen.

Samen met meer dan 400 andere organisaties uit 100 landen maken Pax Christi en Vrede vzw deel uit van ICAN. We voerden de afgelopen jaren actief campagne en deden aan lobbywerk, van Brussel tot New York en Genève. De toekenning van de Nobelprijs is een bekroning van dit harde werk en geeft de wereldwijde beweging voor nucleaire ontwapening nog meer de wind in de zeilen.

Allemaal goed en wel, maar is zo’n verbodsverdrag niet vooral heel idealistisch en naïef? Allesbehalve.

Het nieuwe kernwapenverbod predikt geen nucleaire revolutie, maar is een logische volgende stap richting kernwapenvrije wereld. Doel van het verdrag is zelfs niet onmiddellijke, volledige en eenzijdige ontwapening. Het verdrag moet gezien worden als een elektroshock voor het ingedommelde ontwapeningsregime. Een middel en instrument, geen doel op zich.

Het verbodsverdrag verhoogt de politieke druk op kernwapenstaten om het tempo van nucleaire ontwapening te versnellen, beperkt de mondiale bewegingsvrijheid van nucleaire arsenalen en bemoeilijkt de private financiering van kernwapens. Deze impact wordt overigens erkend door de kernwapenstaten zelf, die in uitgelekte documenten de concrete militaire gevolgen van het verdrag op een rijtje zetten. De Nederlandse collega van Didier Reynders, Bert Koenders, erkende dat het verdrag ook een directe politieke impact zal hebben.

De VS en Frankrijk voerden het afgelopen jaar ook onvermoeibaar campagne tégen het verdrag. Als het verbodsverdrag naïef is en geen enkele impact heeft, waarom investeerden deze grootmachten dan zoveel diplomatieke energie in het proberen voorkomen ervan?

Ok, maar het is toch heel erg naïef om nucleair te ontwapenen, op een moment dat het nucleaire wapengekletter tussen de VS en Noord-Korea luid klinkt? Allesbehalve.

Het verbodsverdrag zal op korte termijn inderdaad geen impact hebben op de Noord-Koreaanse crisis. Dat is echter niet het punt, aangezien niemand dat ooit heeft gepretendeerd. De crisis tussen de VS en Noord-Korea moet opgelost worden via diplomatieke weg, net zoals met het Iraanse kernwapenprogramma. Er is simpelweg geen alternatief.

Het nieuwe verbodsverdrag zal echter wél mee vermijden dat er in de toekomst nieuwe Noord-Korea’s opduiken. Nucleaire ontwapening en nucleaire non-proliferatie (het tegengaan van de verspreiding van kernwapens) gaan sinds 1970 immers hand in hand.

De kernwapenstaten beloofden toen in een eerder verdrag om volledig te ontwapenen, in ruil voor de belofte van andere landen om geen kernwapens aan te maken. Dat akkoord staat echter onder enorme druk door de gebrekkige ontwapening van de kernwapenstaten, waardoor het risico dreigt dat niet-kernwapenstaten zich niet langer aan hun deel van de deal houden. De enige manier om nieuwe Noord-Korea’s te vermijden, is dus om een versnelling hoger te schakelen in nucleaire ontwapening. 

België huisvest ondertussen nog steeds 10 tot 20 kernwapens in Kleine Brogel. In 2013 doken berichten op over een geheim Belgisch-Amerikaans akkoord om deze illegale massavernietigingswapens te moderniseren, waardoor ze hier nog vele decennia zouden blijven liggen.

De keuze van het Nobelprijscomité zet de keuze voor de regering-Michel dus alleszins op scherp.

Blijft België het internationaal recht negeren, illegale kernwapens op Kleine Brogel stationeren en nieuwe gevechtsvliegtuigen uitrusten met een nucleaire capaciteit? Of eren we de erfenis van Alfred Nobel en zetten we resolute stappen richting een kernwapenvrij België en mondiale nucleaire ontwapening?

Willem Staes is beleidsmedewerker bij Pax Christi Vlaanderen.

Pieter Teirlinck is medewerker bij Vrede vzw.