Optische fout doet vragen rijzen over authenticiteit "Salvator mundi" van Leonardo da Vinci
De "Salvator mundi" is mogelijk toch niet van de hand van Leonardo da Vinci. Dat suggereert een nieuwe biografie over de Italiaanse grootmeester uit de renaissance. Het schilderij vertoont een opvallende optische fout die twijfel schept.
Het was groot nieuws in 2011: voor het eerst in zowat een eeuw konden kunstexperts na een uitgebreide studie een schilderij aan niemand minder dan Leonardo da Vinci (1452-1519) toeschrijven. Het ging om de "Salvator mundi" ("Redder van de wereld"), een portret van Christus die met zijn rechterhand de zegen geeft en in zijn linkerhand een glazen globe houdt.
(Lees voort onder afbeelding)
Volgende maand gaat het werk bij Christie's in New York onder de hamer. Het veilinghuis verwacht dat het liefst 100 miljoen dollar (zowat 85 miljoen euro) zal opbrengen. Maar gaat het wel echt om een origineel werk van da Vinci? Het nieuwe boek "Leonardo da Vinci: the biography" van Walter Isaacson doet alvast twijfels rijzen.
In een passage trekt Isaacson de aandacht op de glazen globe op het schilderij. "Die is met een prachtige en wetenschappelijke precisie weergegeven", merkt hij op. "Maar da Vinci laat na de vervorming te schilderen die optreedt wanneer je door een massieve glazen globe naar objecten kijkt die de globe niet aanraken."
"Massief glas of kristal in de vorm van een globe of een lens geeft vergrote en omgekeerde beelden weer. Toch schildert da Vinci de globe als was het een holle glazen bol die het licht niet breekt of vervormt."
Da Vinci was geobsedeerd door de manier waarop licht reflecteert en breekt
De handpalm die de globe aanraakt, heeft da Vinci volgens Isaacson correct afgebeeld. Het gewaad en de arm van Christus had hij echter weerspiegeld en verkleind moeten weergeven om de fysische vervorming van een massief glazen globe te respecteren.
Isaacson vindt het vreemd dat da Vinci dat zou hebben nagelaten. "Rond de tijd dat het schilderij tot stand kwam, was hij erg in optische studies verdiept", schrijft hij. "Hij was geobsedeerd door de manier waarop licht reflecteert en breekt."
Tegelijk laat Isaacson een opening. "Misschien schilderde da Vinci de globe op deze manier omdat ze anders de aandacht zou afleiden. Een andere mogelijkheid is dat hij subtiel op de miraculeuze eigenschappen van Christus en zijn globe wou wijzen."
Zijn figuratieve houding neigde naar een groter naturalisme en een complexe houding
Eerder deze week toonde ook directeur Michael Daley van ArtWatch UK zich sceptisch over de authenticiteit van de "Salvator mundi". "Er is niet genoeg bewijs dat het om een werk van da Vinci gaat", zei hij. "Zijn figuratieve ontwikkeling neigde naar een groter naturalisme en een complexe houding. Hoofden die de ene richting uit draaien, schouders die de andere kant uit wijzen, met draaiing en beweging."
"De "Salvator mundi" is vlak als een icoon zonder echte diepte en model. Een andere onverklaarbare eigenaardigheid is dat de figuur van Christus hevig en atypisch is bijgesneden."
Daley wees ook op een kopie die Wenceslaus Hollar in de 17e eeuw van de "Salvator mundi" van da Vinci maakte. De globe die Christus op die ets in zijn hand houdt, breekt en vervormt het licht wel zoals het hoort.
(Lees voort onder afbeelding)
"Dat is een terechte opmerking", meent Isaacson. "Hollar zou de vervormde gewaden niet hebben weergegeven als ze niet voorkwamen op het origineel dat hij kopieerde." De "Salvator mundi" die binnenkort miljoenen dollars moet opbrengen, is in dat geval niet het origineel van da Vinci dat Hollar 4 eeuwen geleden kopieerde.