Luchtkwaliteit in Vlaanderen verbetert, maar nog altijd te veel fijnstof, ozon en stikstofoxiden
Vandaag heeft de Vlaamse Milieumaatschappij haar jaarrapport "Luchtkwaliteit in het Vlaams Gewest 2016" uitgebracht. De luchtkwaliteit in Vlaanderen blijkt er langzaamaan op vooruit te gaan, maar voor stikstofdioxide en zware metalen worden de Europese doelstellingen op enkele plaatsen nog steeds overschreden. En als de luchtkwaliteit in 2016 getoetst wordt aan de strengere gezondheidsadviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, dan scoort Vlaanderen ondermaats. Vooral de concentratie fijnstof is op heel wat plaatsen te hoog.
De Vlaamse Milieumaatschappij begint haar rapport voor 2016 met een positieve noot. Het "lokale, Vlaamse en Europese beleid van de afgelopen decennia heeft geleid tot een gestage verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen". Enkel voor stikstofdioxide en zware metalen noteerde Vlaanderen vorig jaar op een aantal plaatsen een overschrijding van de Europese doelstellingen, zo staat er.
Zo is op twee meetplaatsen in Antwerpen, Borgerhout-straatkant (R802) en Belgiëlei (R805), de Europese jaargrenswaarde voor stikstofoxiden in 2016 overschreden. De meetplaats R802 ligt in een stedelijke omgeving, op 5 meter van de Plantin en Moretuslei en ook R805 ligt in een stedelijke omgeving, op de middenberm van de Belgiëlei.
Uit studies en modelberekeningen blijkt dat op meerdere verkeersintensieve stedelijke locaties en in "street canyons" overschrijdingen van de jaargrenswaarde van NO2 kunnen voorkomen. Het verkeer is de belangrijkste bron van stikstofoxiden (62 %), op de tweede plaats komt de industrie (18 %).
De gezondheidsimpact van de luchtvervuiling - die door de veel strengere normen van de Wereldgezondheidsorganisatie wordt bepaald - vertelt echter een ander verhaal dan de Europese normen.
Vooral voor fijnstof, ozon, stikstofdioxide en zwaveldioxide zit Vlaanderen met een probleem, klinkt het. Op heel wat plaatsen zijn de concentraties daarvan nog te hoog.
Getoetst aan de Europese normen, zit Vlaanderen over de hele lijn goed wat de daggrenswaarde voor PM10 (partikeltjes kleiner dan 10 micrometer fijnstof) betreft. Maar vergeleken met de veel strengere WHO-waarden, krijgen we een heel ander beeld: 45 procent van de Vlamingen woonde vorig jaar in een gebied met te veel overschrijdingsdagen voor fijnstof. Volgens Europa mogen er op jaarbasis 35 dagen zijn met hoge fijnstofconcentraties, de WHO adviseert maximaal 3 dagen. Voor de gezondheidsorganisatie bestaat er voor fijnstof geen veilige drempelwaarde: al vanaf de kleinste concentraties is er een nadelige impact op de longen, de levenskwaliteit en de levensduurte.
Ook de planten hebben trouwens te lijden onder de vervuiling. Voor de ozonflux - een indicator die inschat hoeveel schade ozon aan een plant berokkent - voor loofbossen was er vorig jaar overal in Vlaanderen een overschrijding van het kritieke niveau, wat ernstige schade betekent. Voor akkergewassen waren de waarden enkel aan de kust en in de polderstreek laag genoeg, zo blijkt uit het VMM-rapport.
"Schauvliege krijgt slecht rapport van eigen administratie"
Groen concludeert ook uit het rapport dat de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie niet gehaald worden, en dat zelfs de Europese normen in bepaalde gevallen te hoog gegrepen blijken. Die liggen een stuk lager dan die van de WHO: de Europese normen zijn politieke normen, de WHO-normen zijn gezondheidsnormen, zegt Groen.
"Als we kijken naar de gezondheidsnormen scoren we over de hele lijn slecht. Alle Vlamingen worden blootgesteld aan te hoge concentraties fijnstof, ozon, stikstofdioxide en zwaveldioxide. Die fijnstofdeeltjes zijn erg gevaarlijk voor onze gezondheid omdat ze diep doordringen in onze longen. Dit rapport is een zoveelste bewijs dat er dringend nood is aan het actieplan zuivere lucht dat de minister nu al maandenlang aankondigt", zei Vlaams parlementslid Elisabeth Meuleman van Groen.
Groen heeft in afwachting van het actieplan dit voorjaar al een resolutie ingediend met concrete voorstellen. Daarin pleiten het er onder andere voor om de normen van de WHO als uitgangspunt te nemen en op basis daarvan ook de waarschuwingsdrempels voor fijnstof en ozon aan te passen. Dit om de eenvoudige reden dat gezondheid moet primeren op een politiek compromis, aldus Groen.
Verder wil de partij ook lage emissiezones invoeren in alle centrumsteden, evenals een snelheidsbeperking op alle ringwegen. Groen pleit ook voor meer investeringen in openbaar vervoer en fietspaden. Daarnaast moeten kwetsbare groepen zoals kinderen, ouderen en mensen met astma extra beschermd worden en moeten burgers actief ingeschakeld worden bij het meten van luchtvervuiling. Maar ook naast het verkeer kunnen er inspanningen geleverd worden voor een betere luchtkwaliteit, zoals bijvoorbeeld de aanpak van vervuilende kachels en het steunen van alternatieven zoals warmtepompen. Tot slot zou Vlaanderen moeten zorgen voor meer bomen voor gezonde lucht.
Elisabeth Meuleman: "Minister Schauvliege moest dit weekend al toegeven dat ze de klimaatdoelstellingen niet zal halen. Nu wordt door haar eigen administratie zwart op wit bewezen dat ook het zuiver maken van de lucht in Vlaanderen haar niet zal lukken. We hopen echt dat de minister wakker geschud wordt, want nog langer bij de pakken blijven zitten is echt geen optie meer. Dit zijn allemaal zeer concrete en haalbare maatregelen, waarmee de minister meteen aan de slag kan. We roepen haar dan ook op om dit ter harte te nemen. De gezondheid van alle Vlamingen staat op het spel. Er is geen tijd meer te verliezen."