Het taalkundige snobisme van Mia Doornaert
Elke week kiest onze taalcolumniste Ann De Craemer het #WoordVanDeWeek. Dat kan een actueel woord zijn, een hip nieuw woord, een woord dat een snaar raakt, een totaal vergeten woord of een woord dat allang had moeten bestaan. Deze week: barones.
Om maar eens met een gemakkelijke woordspeling te beginnen: journaliste Mia Doornaert is velen een doorn in het oog, vooral omdat ze behoorlijk hoogdravend uit de hoek kan komen. Ik kan me ook aan haar ergeren, maar toch heb ik stiekem een boon voor haar: wanneer ze overladen wordt met bakken kritiek geeft ze geen krimp, en die standvastigheid waardeer ik wel.
Afgelopen week daalde Doornaert echter een paar trappen in mijn achting. Ze was samen met Gilles De Coster te gast in De Afspraak, waar het over de Catalaanse kwestie ging. De Coster stelde haar een vraag:
‘Vindt u het ok, mevrouw Doornaert, dat Juncker vandaag zegt dat de Spanjaarden weinig schuld treft?’
Doornaert moet De Coster verkeerd hebben verstaan, want voor ze op zijn vraag antwoordt, corrigeert hem ze heel betweterig op een vermeende taalfout:
"Schuld tréft, in ’t enkelvoud."
Wie taal vanuit een ivoren toren bekijkt, kan zichzelf nooit met recht en reden een taalminnaar noemen
Ze voegt er nog aan toe dat ze allergisch is voor taalfouten en ze het eigenlijk niet zou mogen doen, dat verbeteren. Vijf minuten later maakt Mia Doornaert zelf een échte taalfout: ze zegt 'ik ben akkoord' in plaats van 'ik ga akkoord'. Ook mensen die denken dat ze nooit fouten maken, maken dus fouten.
Gisteren bood Doornaert in De Standaard haar verontschuldigingen aan omdat ze De Coster op een fout had gewezen "in volle discussie". Die excuses sieren haar, maar ik blijf het merkwaardig vinden dat ze niet toegeeft dat hij helemaal geen fout maakte: ze heeft het over "een foutje dat de spreker overigens zelf snel rechtzette’" De Coster heeft nochtans nooit het woord "treffen" gebruikt.
Het is fantastisch als je over een bepaald onderwerp heel veel weet – eigenlijk zelfs alles weet, zoals Mia Doornaert over de Nederlandse taal. Het is echter niet fantastisch om te verwachten dat iedereen over diezelfde kennis beschikt. Had De Coster werkelijk gezegd ‘dat de Spanjaarden weinig schuld treffen’, dan was dat wel fout geweest, maar een fout die te begrijpen valt: omdat het onderwerp van een Nederlandse zin doorgaans vooraan komt (in taalkundige termen: het Nederlans is een SVO-taal), voegt ons brein aan ‘Spanjaarden’ (wat hier geen onderwerp is: ‘schuld’ is dat wel) er haast automatisch een werkwoord in het meervoud aan toe. Geen genade echter bij Doornaert voor de automatismen van ons brein, en voor het feit dat taalregels soms gewoon moeilijk zijn.
Geen genade bij Doornaert voor de automatismen van ons brein, en voor het feit dat taalregels soms gewoon moeilijk zijn
Ik raad mevrouw Doornaert en alle anderen die de nood voelen om anderen op hun taalfouten te wijzen het boek Bad English van Ammon Shea aan. Het gaat over het Engels maar is evengoed toepasbaar op het Nederlands. De auteur haalt met tal van voorbeelden taalkundig snobisme onderuit, onder meer door erop te wijzen dat zelfs ‘language bullies’ (vrij vertaald: taalsnobs) fouten maken, en dat taalfouten ook heel relatief zijn: wat vroeger fout was, is dat vandaag vaak niet meer, en omgekeerd. Wie taal vanuit een ivoren toren bekijkt, kan zichzelf nooit met recht en reden een taalminnaar noemen.