Wat denk ik, zelf vluchtelinge, als ik die nieuwe slaven zie?

Mijn hart bloedt als ik zie wat mensen elkaar kunnen aandoen. Zeker omdat het hier gaat over bijzonder kwetsbare vluchtelingen. Als ex-vluchtelinge weet ik heel erg goed dat er nog maar één ding is wat overblijft na je vlucht uit een levensbedreigende situatie: je eigen persoon en dus je zelfrespect.

Dat is de reden waarom ikzelf, en met mij zo vele vluchtelingen, op zoek ben gegaan naar een veilige plek om verder te leven.

Precies daarom is de onmenselijke situatie op een aantal plaatsen in Libië waar vluchtelingen nu als koopwaar op een mensenmarkt aangeboden worden, zo schokkend voor mij. Want wat er daar gebeurt betekent niet meer of minder dan een langzame dood voor de betrokken vluchtelingen.

Zelfs wie die slavenarbeid zal overleven, wacht nog een trauma voor het leven. Want de diep gekwetste binnenkant van een mens is (bijna) niet te genezen, zeker wanneer iemand je kostbaarste bezit afneemt: het respect voor jou als mens. 

De onmenselijke behandeling van een aantal vluchtelingen in Libië is een gevolg van een situatie en niet de oorzaak. Wij, Afrikanen, en vooral de Afrikaanse leiders moeten eerst en vooral de hand in eigen boezem steken.

Telkens weer doet het mij pijn als ik het liederlijke leven van de meeste Afrikaanse leiders zie. Velen vliegen zelfs met privé-jets de wereld rond, zoals ook de president van Rwanda, mijn eigen geboorteland.

Terwijl de grootste meerderheid van de bevolking diep in de heuvels amper te eten heeft, leeft onder politieke repressie, in angst, zoals enkele maanden geleden een rapport van Amnesty International nog maar eens aantoonde. (Voor ons, Rwandezen, is dat helemaal niets nieuw. Wij kennen dat al tientallen jaren.)

Afrika is een rijk continent, maar de meeste Afrikaanse leiders en hun entourage zijn corrupt, niet meer, niet minder. De gewone mensen, en zeker wie ietwat kritisch is, worden vaak onmenselijk behandeld door de eigen leiders die zich schaamteloos verrijken.

Daaraan proberen sommigen te ontkomen door een levensgevaarlijke tocht aan te vatten, op zoek naar een beter leven.

In Afrika heb je vaak presidenten voor het leven. Daarom ook is het levensgevaarlijk om kritiek te uiten, want dan riskeer je om levenslang in de problemen te komen.

Dikwijls is er geen enkele vorm van democratie. Als die er al zou zijn, dan zouden critici nog kunnen hopen en wachten op betere tijden, als dé bedreigende zittende machthebber niet meer aan de macht zou zijn. Maar zelfs die kans krijgen ze niet …

Daarom ook is het zo hypocriet dat precies een land als Rwanda nu aangeboden heeft om tot 30.000 van de vluchtelingen in Libië over te nemen. Wie dat zal betalen … daarover wordt nog gepraat met een aantal internationale organisaties.

Rwanda heeft vroeger al een akkoord met Israël gemaakt om afgewezen Afrikaanse asielzoekers van daaruit op te nemen. De Israëlische kwaliteitspers schrijft precies dezer dagen dat Rwanda nog eens 10.000 vluchtelingen vanuit Israël zou laten overkomen tegen … een betaling van 5.000,- $ per vluchteling door Israël.

Dit lijkt op een echte handel in vluchtelingen waarvoor het Rwandese regime betaald wordt. Terwijl tegelijk alleen al in buurland Congo ongeveer 250.000 Rwandese vluchtelingen rondzwerven die niet naar huis durven vanwege het repressieve regime daar.

Precies zoals de meeste Rwandese vluchtelingen in Europa, ikzelf incluis. (Alleen al deze kritische woorden voor het regime zouden in Rwanda zelf onmogelijk zijn, zoals in vele andere Afrikaanse landen.)

Dikwijls hoor ik dat sommige Afrikanen hun uitzichtloze situatie toeschrijven aan de koloniale tijd. Voor sommige landen klopt dit zeker voor een deel, onder meer omdat een aantal belangrijke traditionele normen en waarden door het koloniale systeem vernietigd zijn.

Maar het kolonialisme is zeker niet de enige oorzaak van de miserabele situatie in de meeste Afrikaanse landen vandaag, ruim een halve eeuw na de onafhankelijkheid. Al blijft er natuurlijk wel die speciale historische band tussen de Westerse ex-koloniale staten en de Afrikaanse landen en zou je dus een zekere bekommernis mogen verwachten vanuit de Westerse landen voor wat er in Afrika gebeurt.

Ook al daarom baart het huidige politieke klimaat in het Westen mij bijzonder veel zorgen. In de Westerse landen zijn de afgelopen jaren meer en meer politici aan de macht gekomen die vooral uit eigen belang handelen. In mijn ogen heeft de economische crisis hier in het Westen het latente egocentrisme van de meeste Westerlingen manifest gemaakt.

Die crisis is blijkbaar een geldig excuus geworden voor een algemene onverschilligheid jegens de behoeftige medemens. ‘Vluchtende mensen’ worden ontmenselijkt, ze krijgen de stempel van ’illegalen’, overschot, het vuil dat opgekuist moet worden.

Als het Westen al mee verantwoordelijk is voor de huidige vluchtelingencrisis, met uitwassen zoals de schrijnende situatie in Libië nu, dan heeft dat te maken met zijn superioriteitspolitiek, de overtuiging dat de Westerse landen het allemaal beter weten, ook in Afrika.

Daarbij werken ze graag samen met die corrupte Afrikaanse leiders en niet met de behoeftige en mondige bevolking. Zolang die Afrikaanse leiders de mogelijke vluchtelingen bij zich kunnen houden, zodat het Westen niet met hen geconfronteerd wordt, mogen zij zich alles veroorloven tegenover hun bevolking.

Dat heb ik persoonlijk ervaren, samen met honderdduizenden lotgenoten, in mijn eigen geboorteland Rwanda en later in Congo. En zie ik nu weer in zoveel andere Afrikaanse landen.

Geopolitiek gaat niet over mensenrechten maar over de (eigen) belangen van de staten. Het Europese vluchtelingenbeleid is daar het zoveelste voorbeeld van: alles is erop gericht om de vluchtelingen in Libië (en Turkije) te houden zonder ernstige garanties voor een echte toekomst voor die vluchtelingen, om nog maar te zwijgen over hun leefomstandigheden en hun veiligheid.

De schrijnende toestanden van de mensenmarkten in Libië zijn daarvan alleen maar een gevolg, niet de oorzaak.

Zolang alle mensen én vooral hun leiders niet open staan voor echte naastenliefde, los van kleur, afkomst of overtuiging van de andere, zullen toestanden als deze zich alleen maar blijven herhalen. Terwijl de verantwoordelijke politici, hier en in Afrika, ostentatief de andere kant opkijken. Elke keer opnieuw.

--

VRT Nieuws wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.