"Alle kopstukken uit Joegoslavische oorlog zijn nu berecht, wie had dat gedacht?"

 De laatste veroordeling van een oorlogsmisdadiger uit de burgeroorlog in Joegoslavië is gisteren in een drama geëindigd toen de Bosnische Kroaat Slobodan Praljak tijdens de zitting gif innam en stierf.

In "De afspraak" vanavond op Canvas betreurt hoogleraar en rechter Chris Van Den Wyngaert het gebeuren en ze begrijpt ook niet hoe het mogelijk was dat de beklaagde gif kon vastkrijgen. Hoe dan ook is dat niet de schuld van de rechters, zegt ze. Wel vindt ze het spijtig dat door het voorval de aandacht van de media werd afgeleid van het feit dat zes Bosnisch-Kroatische oorlogsmisdaders veroordeeld werden.

Het was het laatste proces van het VN-tribunaal voor ex-Joegoslavië dat 24 jaar lang gewerkt heeft. Vijf jaar daarvan werkte ook Chris Van Den Wyngaert voor dat tribunaal en ze blijkt over het algemeen tevreden terug.

Er is belangrijk werk verricht. Toen men begon, dacht iedereen dat het "een doekje voor het bloeden" was en dat er enkel kleine misdaders veroordeeld zouden worden. Het tegenbleek bleek waar: alle voortvluchtige oorlogsmisdadigers van de oorlog in ex-Joegoslavië zijn nu berecht en onder hen waren ook de kopstukken zoals de Servische leider Slobodan Milosevic (in de cel overleden), de Bosnisch-Servische leider Radovan Karadzic (40 jaar cel) en onlangs nog de Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic (levenslange opsluiting).

Van Den Wyngaert betreurt wel dat de meeste Serviërs, Kroaten en Bosnische moslims veel van hun eigen oorlogsmisdadigers nog altijd beschouwen als helden. Elk van die landen heeft nog altijd zijn eigen geschiedenis, zegt ze. Het VN-tribunaal voor ex-Joegoslavië heeft dus niet het verzoenende effect gehad van de Waarheidscommissies in Zuid-Afrika.

Er is nu een permanent Internationaal Strafhof in Den Haag, waar Van Den Wyngaert nu al acht jaar voor werkt. Daar worden onder meer de Congolese leider Jean-Pierre Bemba en ook de voormalige Liberiaanse dictator Charles Taylor berecht. Toch is dat strafhof er op basis van een verdrag dat niet is ondertekend door de Verenigde Staten en ook niet door Rusland of China.

Mede daardoor kan de Syrische leider Bashar al-Assad voorlopig niet berecht worden, al zijn er duidelijke bewijzen voor gruwelijke folteringen door zijn geheime diensten. Toch is het belangrijk dat er ook in landen als Afghanistan, Georgië en Afrikaanse landen bewijzen verzameld worden, want Van Den Wyngaert sluit niet uit dat nu nog onaantastbare leiders ooit wel berecht kunnen worden. Ze verwijst daarvoor naar Milosevic of Karadzic, die eerder ook vrijuit leken te gaan.