Fake news alleen is het probleem niet

Het is waarschijnlijk niet het beste idee dit toe te geven, maar fake news… het komt een beetje mijn oren uit. Niet het valse nieuws zelf, maar het begrip. Begrijp me niet verkeerd: fake news is een wezenlijk probleem. Toen Mark Zuckerberg enkele dagen na de presidentsverkiezingen beweerde dat Facebook als platform geen rol had gespeeld op de verkiezing van Donald Trump, viel mijn mond open van verbazing. Ondertussen publiceerde Facebook een studie die je kan lezen als een bekentenis, werden er digitale filters geïnstalleerd, heeft de Europese Unie een werkgroep opgericht en is er ook bij Universiteit Gent een onderzoek opgestart rond hashtag fake news.

Allemaal goed en wel, denk ik dan, maar fake news alleen is niet het probleem. Het is eerder een illustratie van een veel grotere trend. Met name deze dat zowel echte nieuwsmerken als Macedonische (of Russische, zo je wil) hackers zich op hetzelfde digitale speelveld bewegen. Een speelveld dat je kent onder de noemer Google, Twitter, Facebook of Amazon. Het zijn allemaal digitale platformen waarvan het businessmodel draait op de koppeling tussen bedrijven, producten en consumenten.

Ik hoor je denken: "Vijf jaar terug stonden er toch ook al advertenties in de krant?" Dat is ook zo, maar voor een advertentie worden er andere designregels toegepast dan voor een artikel. Je kan het als lezer vrij gemakkelijk onderscheiden. Dat is anders bij Facebook en Google. Zoek je informatie over een restaurantje in de stad, Google maakt er automatisch een miniwebsite van. Om het de gebruiker makkelijk te maken wordt informatie dus gestroomlijnd en in het strakke designformat van het platform gegoten. Verjaardagen, feestjes, advertenties, echt nieuws, vals nieuws... het ziet er op Facebook allemaal hetzelfde uit. Er is veel alertheid nodig om dát uit elkaar te kunnen houden. 

Kortom, fake news moet onderzocht en gecontroleerd worden, maar het is daarom niet het enige probleem. Het staat voor mij symbool voor de platformisatie van de media-industrie. Het zijn platformen die onze digitale aandacht domineren. En dan hebben we het nog niet over de nieuwe interfaces die zich aandienen, denk aan de slimme autoradio’s of thuisrobots zoals Amazon Echo. Hoe zal je dan weten tegen welke mediamaker je praat, wie jou het nieuws brengt dat je opvraagt of bij welke winkel je die witte wijn bestelt? 

Dit zijn de uitdagingen van morgen. Dit is ook de reden waarom VRT en VAR dit jaar samen Media Fast Forward organiseren. Nieuwsmakers en adverteerders, we spelen een ander spel op hetzelfde veld. Dit is ook de reden waarom Liesbet Vrieleman, hoofdredacteur van VRT NWS, het niet te veel over fake news zal hebben tijdens haar presentatie. Ze zal het over echt nieuws hebben, en hoe dit nieuws tot bij de Vlaming wordt gebracht. Ja, ook naar diegenen die niet naar het Journaal kijken om 19 uur. 

Technologie kan verwarren, maar het kan hier ook in helpen. Door co-creatie te ondersteunen en betrokkenheid te vergroten. Door producten te bouwen en de burger te leren kennen. Door processen te vereenvoudigen en mooie verhalen te laten vertellen. Dit zijn de uitdagingen waar we, professionals van binnen en buiten VRT, op Media Fast Forward bij stilstaan.