Eerste regeringsmaatregel Oostenrijk: "Rookverbod? Eerder een rookgordijn"

Het rookverbod in de horeca zou volgend jaar in mei ingaan. Dat verbod intrekken, was een verkiezingsbelofte van de uiterst rechtse FPÖ. Vandaag is het het meest opmerkelijke punt uit het regeerakkoord.

"Het heeft iedereen verbaasd", beaamt Philipp Blom, historicus en schrijver van onder meer het recent verschenen "Wat op het spel staat", in "Nieuwe feiten" op Radio 1.  "Maar het is ook een afleider voor belangrijkere thema's. De FPÖ heeft alle mogelijke beloftes gedaan, die ze niet kan realiseren, of toch niet meteen. Want de islamisering van Europa een halt toeroepen is toch wel een grote klus, en misschien zelfs een illusionistische klus".

Het rookverbod tegenhouden daarentegen - dat nota bene nog niet van kracht is -, valt makkelijker te bewerkstelligen. "Tegelijk is het voor de FPÖ een geste tegen de liberale elite die anderen altijd maar wil vertellen wat ze wel en niet moeten doen."

Het Oostenrijk van de FPÖ gaat ook in tegen de algemene trend in Europa, waar het rookverbod intussen vrijwel overal ingeburgerd is. "Ook dat valt vanuit dezelfde logica te verklaren. Voor de FPÖ is het een geste van: wij zijn nog soeverein en kunnen onze eigen keuzes maken."

Voor Philipp Blom is de kwestie van het rookverbod vooral een rookgordijn. Meer dan andere punten uit het regeerakkoord, beheerste de afschaffing van het rookverbod de voorbije weken de Oostenrijkse media.

"Terwijl het er toch ook om ging welke ministerposten naar welke partij zouden gaan. De FPÖ - een partij die toch in nabijheid is van neonazi's en zeer reactionaire studenten­bewegingen - heeft Binnenlandse Zaken en Defensie binnengehaald, wat veel mensen toch zeer verontrust. In die zin was het rookverbod toch ook een metaforisch rookgordijn."

Wat eerder dit jaar in andere Europese landen werd afgewend, is aan het einde van 2017 dan toch gerealiseerd in Oostenrijk: daar zit het rechts populisme in de regering. Wat Philipp Blom het meest verwondert, is dat reacties uit de rest van Europa ditmaal grotendeels uitblijven.

"Vanuit het buitenland komt nu niet 10 procent van de reacties van 17 jaar geleden, toen de FPÖ voor het eerst in de regering kwam. Nu heeft natuurlijk ieder land vergelijkbare politieke processen. Niemand wil daarom degene zijn die de eerste steen gooit."

Hoewel de hedendaagse FPÖ haar standpunten op het eerste gezicht wat heeft verzacht, lijkt Blom daar niet van overtuigd. "De vroegere leider Jörg Haider was een politiek fenomeen, maar hij was ook een opgeleid man. Hij speelde met alle clichés en ressentimenten die hij kon vinden om stemmen te halen.

De nieuwe generatie is pragmatischer en weet haar boodschap beter te controleren, maar gaat toch wel fel tekeer tegen migratie van moslims. In de hedendaagse FPÖ staan meer mensen zeer dicht bij een zeer reactionair, conservatief milieu. Dat is vanuit liberaal perspectief zeker niet prettiger."