Drie redenen om religieuze symbolen, zoals een hoofddoek, niet te verbieden
Voormalig staatssecretaris Hendrik Bogaert (CD&V) pleit in zijn gisteren voorgesteld persoonlijke essay ‘Samenleven in vrijheid’ voor een algemeen verbod op grote zichtbare religieuze tekens in de publieke ruimte. Dat zorgt voor discussie, ook in zijn partij CD&V, en bij conservatieve opiniemakers zoals El Hammouchi Othman.
Volgens Bogaert zouden deze religieuze symbolen op een of andere manier een inbreuk vormen op ‘de vrijheid van anderen’. Daarmee pleegt hij echter een flagrante inbreuk op de liberale rechtsstaat, de grondwet en tal van internationale verdragen die ons land gesloten heeft.
Bogaert beweert op de eerste plaats dat een radicale inperking van de persoonlijke vrijheid nodig is om een inclusieve samenleving te creëren.
Daarmee slaat hij de bal echter mis.
Het zou ten eerste ongeoorloofd zijn de staatsmacht te gebruiken om deze maatregel te implementeren, zelfs indien hij inderdaad wenselijk was.
Zo zou de samenleving bijvoorbeeld ook veel meer cohesie vertonen indien iedereen voor hetzelfde voetbalteam supporterde. Hier volgt echter geenszins uit dat de liberale rechtsstaat een bepaalde voorkeur mag opleggen aan iedereen. Ook zou de volksgezondheid ongelooflijk verbeteren – duidelijk een goede zaak – indien de regering tabak, alcohol, suiker, enz. zou verbieden. Maar dit zou wederom in tegenspraak zijn met de liberale rechtsstaat.
De liberale rechtsstaat is gestoeld op het principe dat de individuele vrijheid gemaximaliseerd dient te worden binnen de perken van gelijke vrijheid en openbare orde.
Onze trouw aan dit beginsel is het enige wat ons principieel onderscheidt van autoritaire landen als Saudi-Arabië. Immers, de Saudi’s zouden even goed kunnen argumenteren, in lijn met Bogaert, dat het creëren van een in hun ogen wenselijke samenleving het noodzakelijk maakt de hoofddoek aan iedereen op te leggen. Waarom zouden ze gediskwalificeerd moeten worden, omdat hun beeld van de ideale samenleving verschilt van het onze?
De liberale rechtsstaat onderscheidt zich net van andere samenlevingsmodellen omdat ze geen enkele voorkeur oplegt aan haar burgers. Haar taak is niet het scheppen van een ‘inclusieve’ samenleving, maar een waarin de burgers de maximale vrijheid bezitten die compatibel is met gelijkheid en openbare orde.
Dwang is defect
Ten tweede zou het voorstel van Bogaert in zijn opzet falen door de excessieve hoeveelheid dwang die nodig zal zijn om het te implementeren.
Omdat autonomie namelijk een essentieel kenmerk is van de mens, pleegt het gebruik van staatsmacht om bepaalde maatregelen af te dwingen tegen veel verzet te stuiten. Daarbij is het niet zozeer de inhoudelijke dimensie als wel de schending van de persoonlijke vrijheid die de woede opwekt.
Zo begonnen vele Iraanse vrouwen vrijwillig de chador te dragen tijdens de heerschappij van de Shah als verzetssymbool, en willen velen hem omgekeerd afzetten nu de regering hem met dwang oplegt. Natuurlijk is een modicum van dwang noodzakelijk in elke coöperatief menselijk systeem: inbreuken op de openbare orde moeten met gevangenisstraffen worden gesanctioneerd, en vaak moeten ouders hun toevlucht nemen tot lichte dwang om hun kind in het gareel te houden.
Maar het is algemeen beter zulke zaken te regelen binnen het bestek van interpersoonlijke relaties en met behulp van aansporingen, zelfs al zou men het gebruik van de staatsmacht in de eerste plaats geoorloofd achten.
Culturele integratie
Ten slotte is het nog maar de vraag of de religieuze symbolen de grootste hinderpaal vormen op het pad naar harmonieus samenleven.
Als men stelt dat een dergelijk samenleven enkel gebouwd kan worden op het fundament van een gedeelte identiteit, lijkt het gepaster om daarop in te zetten. Zo zou goed Nederlands, westerse klederdracht, verwesterlijking van religieuze symbolen, gebondenheid aan het land waar men woont, enz. veel bijdragen aan het scheppen van een wij-gevoel.
Het ongeoorloofd gebruik door een meerderheid van haar overmacht om de fundamentele rechten van een groep Belgen af te pakken, zou dat echter geenszins doen.
---
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.