De volgehouden bombardementen van de door de Verenigde Staten geleide coalitie en Rusland brengen steeds zwaardere verliezen toe aan de Islamitische Staat. Hoewel ISIS binnen eigen rangen krijgt af te rekenen met een stijgende groep deserteurs, zouden volgens Britse veiligheidsdiensten de laatste maanden nog maar heel weinig Syriëstrijders teruggekeerd zijn. Als het kalifaat echter helemaal in elkaar zou storten, vrezen experts wel dat een exodus op gang zou komen van duizenden Europese jihadisten uit Syrië en Irak. “Een tikkende tijdbom” en een ernstige bedreiging voor onze contreien.

Naar schatting 5.000 tot 7.000 strijders hebben de afgelopen vijf jaar vanuit Europa de rangen van ISIS vervoegd. Uiteraard ook vanuit ons land. Volgens het Coördinatieorgaan voor de Dreigingsanalyse (OCAD) verblijven op dit ogenblik vermoedelijk 266 strijders in Syrië en Irak.

“We gaan ervanuit dat een negentigtal onder hen ondertussen overleden is, al dan niet tijdens gevechten”, zegt Olivier Van Raemdonck van het kabinet van minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA). Blijven over: ongeveer 175 strijders, ieder van hen een potentiële kandidaat om terug te keren naar ons land.

Sociale media

“Uiteraard hebben wij al ernstig nagedacht over hoe we een mogelijke massale terugkeer moeten opvangen”, zegt Van Raemdonck. “Alle diensten bereiden zich daar op voor. Zo proberen wij al die strijders in Syrië zo goed en zo kwaad als mogelijk te volgen en op de radar te houden. Dat gebeurt met alle mogelijke methodes. Bijvoorbeeld ook door sociale media in het oog te houden of zelf berichten te posten.”

Op het kabinet -Jambon beseft men ook wel dat met het oppakken van een terugkeerder de kous lang niet af is. “We leven in een rechtsstaat en elke arrestatie moet een gerechtelijke toets krijgen. Zo moeten we eerst zeker zijn dat iemand niet echt zijn oom in Syrië heeft bezocht. We zullen er alles aan doen om, in samenwerking met de magistratuur, een teruggekeerde Syriëstrijder zolang mogelijk vast te houden tot aan zijn proces maar in een democratie kan je natuurlijk iemand niet eindeloos in voorhechtenis houden.”

Camera op voordeur

Zo komen we bij de problematiek van Syriëstrijders die al een tijdje geleden weer in ons land vertoeven. Volgens de lijst van het OCAD zijn er dat op dit ogenblik 114. Achttien van hen zijn vrouwen en twee zijn minderjarig. 32 teruggekeerde Syriëstrijders zijn ondertussen veroordeeld. Tegen 6 strijders is het onderzoek afgesloten zonder proces. Tegen alle anderen loopt het onderzoek nog.

“De eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat het overgrote deel van de ons bekende teruggekeerde strijders vrij rondloopt in ons land”, zegt Olivier Van Raemdonck. “Het is ook niet zo dat we van iedereen weten waar zij precies verblijven. Zij die we wel weten wonen, houden we zo goed mogelijk in het oog. Dat gebeurt aanklampend. Een local task force bestaande uit politie, militaire inlichtingendienst, Staatsveiligheid en OCAD, pleegt regelmatig overleg over die dossiers. Dat is uniek in Europa. Die mensen krijgen meermaals de wijkagent over de vloer en ze worden geschaduwd. Sinds de wijziging van de camerawet kunnen we hen ook heimelijk filmen, bijvoorbeeld door een camera te hangen die de voordeur van de woning van een Syriëstrijder in het oog houdt.”

Spookbaby’s

Een ander probleem betreft de vele minderjarige Syriëstrijders. Volgens de Britse krant The Independent zou ISIS ongeveer 1.500 kindsoldaten in zijn rangen tellen. Sommigen onder hen worden ook ingezet om criminele feiten te plegen of zelfs tegenstanders te executeren.

dan 12 jaar meegenomen naar de strijdgebieden. En dan is er nog het onbekende aantal kinderen die in het kalifaat zelf geboren zijn. Omdat die in de meeste gevallen niet zijn ingeschreven in een register, bestaan die spookbaby’s officieel niet. Volgens de Franse veiligheidsdiensten zouden er alvast een zestigtal spookbaby’s zijn van Franse strijders.

Van de 114 teruggekeerde Belgische strijders zouden er 16 de volwassen leeftijd nog niet hebben bereikt. “Een minderjarige strijder of een baby die mee terugkeert naar ons land wordt in principe niet anders behandeld dan eender welk ander kind dat zich in een problematische situatie bevindt”, aldus Olivier Van Raemdonck. “Zo hebben we al kinderen in een pleeggezin geplaatst omdat we het vermoeden hadden dat hun ouders zouden afreizen naar Syrië en hen zouden meenemen.”