27 december 1917 tot 2 januari 1918 : meer wijn voor Franse soldaten, optimisme bij vriend en vijand bij het begin van 1918, ...

Met het begin van het nieuwe jaar wordt het rantsoen wijn in het Franse leger verhoogd. Voortaan krijgt elke soldaat ¾ liter per dag, waarvan een halve liter gratis.

Bij het begin van de oorlog was het de regel dat de soldaten enkel water kregen, maar al in oktober 1914 werd een dagelijks rantsoen wijn van een kwart liter ingevoerd, ook al omdat de Franse wijnoogst dat jaar overvloedig was. Begin 1916 verhoogde het Franse parlement dat rantsoen tot een halve liter.  

Wat de troepen krijgen staat bekend als pinard, een mengsel van wijnen uit diverse streken, met een alcoholgehalte van 9%.

Door de verhoging van het rantsoen zou een derde van de Franse wijnproductie door het leger worden opgeëist. Vooral de kleine wijnboeren in het zuiden zijn daar tevreden mee, omdat ze er een uitstekende prijs voor krijgen. Voor de oorlog zorgde de overproductie van wijn in de Languedoc tot sociale onlust.  

Om alle poilus te bevoorraden is een hele intendance georganiseerd. Lange konvooien tankwagens rijden zonder oponthoud heen en weer tussen de grote depots van pinard en het front. Ook de Franse troepen in de kolonies en op de Balkan worden niet vergeten.

De Amerikanen kijken er wat vreemd tegen aan. Zij zouden liefst aan hun eigen troepen een totaal drankverbod opleggen, maar in Frankrijk blijkt dat onhoudbaar.

In Portugal heeft majoor Sidónio Pais, die drie weken geleden door een militaire opstand aan de macht kwam, zichzelf uitgeroepen tot waarnemend president.

Pais blijft tegelijk premier en minister van Buitenlandse Zaken en Oorlog. Hij heeft ook een wijziging van de grondwet gedecreteerd waardoor er een “nieuwe republiek” wordt ingesteld, met een presidentieel regime.

Pais wil bovendien het algemeen stemrecht invoeren. Sinds Portugal in 1911 een republiek werd, mogen de analfabeten niet stemmen, en die vormen driekwart van de bevolking van het arme land.  De (zeer antiklerikale) republikeinse partijen vreesden de invloed van de katholieke kerk op de ongeletterden.  

De nieuwe sterke man van Portugal heeft intussen laten weten dat zijn land in de oorlog blijft. Pais, die als Duitsgezind wordt beschouwd, gaat een deel van het Portugese leger demobilseren. Maar er lijkt er een akkoord te zijn dat de twee bestaande Portugese divisies in Frankrijk daar zullen blijven.

De Britse premier Lloyd George heeft de nieuwe president meteen na zijn aanstelling gefeliciteerd. Portugal wordt vaak de eeuwige bondgenoot van Engeland genoemd.  

De vredesonderhandelingen in Brest-Litovsk zijn in een nieuwe fase beland. De Duitsers hebben de Russische onderhandelaars in een subtiel diplomatiek spel gedwongen.

Officieel reageerden de Centrale Mogendheden positief op de Russische vredesvoorstellen, gebaseerd op democratische principes. Ze zeggen dat ze een “vrede zonder annexaties” aanvaarden als ook de andere Geallieerde landen dat doen.

De Russen waren enthousiast met die reactie en in Petrograd is al van een overwinning gesproken. Toch lijkt zo goed als ondenkbaar dat de Entente daarop ingaat. Frankrijk eist immers Elzas-Lotharingen van Duitsland, met de steun van onder andere Groot-Brittannië.  

Een algemene vredesregeling lijkt dus een illusie. Bovendien wil Oostenrijk-Hongarije zo snel mogelijk vrede, omdat het zware voedselproblemen kent.

Generaal Max Hoffmann, die namens de machtige Duitse generale staf aanwezig is, liet de Russen informeel weten dat een aantal gebieden die door Duitsland bezet zijn, zich op basis van het democratisch zelfbeschikkingsrecht van Rusland willen afscheiden.

Het gaat uiteraard om Polen, maar ook om Litouwen en Koerland. Zopas sprak de gemeenteraad van de Baltische havenstad Riga zich uit voor afscheiding. Niemand twijfelt er echter aan dat die gebieden in de praktijk Duitse vazalstaten zullen worden of zich zelfs bij Duitsland zullen aansluiten.

Voor de Russische delegatie is dat een harde klap. Het komt erop neer dat Rusland 18 van zijn provincies zou verliezen. Hoe kan men nog spreken van vrede zonder annexaties, merkte een Russisch delegatielid op?

Een andere onaangename verrassing voor de Russen is dat er ook een Oekraïense delegatie in Brest-Litovsk is aangekomen. Het gaat om vertegenwoordigers van de Rada in Kiev, waarmee de bolsjewistische regering gebroken heeft. De Russische delegatie heeft ze meteen geboycot.

Op verzoek van de Russen is de conferentie geschorst tot 8 januari. De regering van Lenin dringt er intussen op aan om de conferentie over te brengen naar het neutrale Stockholm.

Alle banken in Rusland zijn genationaliseerd. Ze blijven voorlopig voor onbepaalde tijd gesloten.

In de ochtend van 27 december bezetten bolsjewistische troepen de zetels van de commerciële banken in Petrograd. Diezelfde avond volgde een decreet van het Heel-Russisch Centraal Uitvoerend Comité van de Sovjets dat een staatsmonopolie op banken instelt.

Alle privé-kredietinstellingen moeten opgaan in de Russische Staatsbank. De bolsjewieken hadden al meteen na hun machtsovername de controle over de Staatsbank overgenomen.  

De motieven voor de maatregel zijn: een betere organisatie van de nationale economie, de uitroeiing van de bankspeculatie en de “volledige emancipatie van de arbeiders, de boeren en de werkende bevolking van uitbuiting door het bankkapitaal”.

Het decreet garandeert de belangen van de kleine rekeninghouders, maar zegt niets over de eigenaars, ook niet van banken die in buitenlandse handen waren.  

De Belgische regering, die nog altijd in Sainte-Adresse bij Le Havre zetelt, is op nieuwjaarsdag opnieuw herschikt.

De voornaamste wijziging is dat de liberaal Paul Hymans minister van Buitenlandse Zaken wordt in plaats van de katholiek Charles de Broqueville. Deze laatste blijft wel regeringsleider, maar krijgt onder zich een nieuw ministerie van Nationaal Herstel, dat zich vooral met de bevoorrading van België zal bezighouden.

Hymans wordt op Economische Zaken opgevolgd door de katholiek Prosper Poullet, die tegelijk minister van Kunsten en Wetenschappen (onderwijs) blijft.

Ten slotte komt de Waalse socialist Emile Brunet in de regering als minister zonder portefeuille. Het kabinet-de Broqueville kent voortaan twee socialisten, naast acht katholieken, twee liberalen en één partijloze generaal.  

De herschikking komt er na een paar maanden van intriges en geruzie. Toen bekend raakte dat de Broqueville via de Belgische industrieel Evence Coppée van een hoge Duitse ambtenaar in Brussel een vredesvoorstel had ontvangen, eisten enkele zeer patriottisch ingestelde politici zijn ontslag op Buitenlandse Zaken. Een crisis dreigde. Uiteindelijk belandde Hymans, een van de critici van de Broqueville, zelf op die post.

Hymans, die gezant in Londen is geweest, heeft goede relaties met de Britse en de Franse regeringen,  maar is net als koning Albert geen voorstander van “oorlog tot het uiterste”.

Sommige katholieke kranten betreuren het dat de in oorlogstijd zo belangrijke portefeuille van Buitenlandse Zaken in handen van een liberaal komt, in een regering die helemaal door de katholieken werd gedomineerd. Maar de kritiek blijft beperkt omwille van de nationale eenheid.

Tussen 28 en 31 december heeft de Oostenrijkse luchtmacht 3 keer de Italiaanse stad Padua gebombardeerd. Daarbij vielen 17 dodenen tientallen gewonden; bij de doden zijn er twee Britse officieren, maar verder vooral burgers. Er is ook nogal wat schade aan gebouwen in het historische centrum.

De Italiaanse en de Geallieerde pers heeft veel aandacht voor het verhaal, een "nieuw bewijs van de barbaarsheid van Duitsland en zijn bondgenoten".

Tijdens de hele oorlog vallen er 129 slachtoffers in Padua bij bombardementen.

Zowel bij vriend en vijand heerst blijkbaar optimisme bij het begin van het nieuwe jaar (al verhindert de censuur aan beide kanten dat al te negatieve stemmen te luid klinken). Voor de vierde keer al vieren veel soldaten oud en nieuw in de loopgraven

Aan Duitse kant zorgt vooral het einde van de oorlog aan het Oostfront voor grote tevredenheid, want zo komt extra-mankracht vrij voor het Westfront. Verder is er het debacle van het Italiaanse leger en ook de Britse offensieven bij Ieper en Cambrai hebben in Duitsland niet echt indruk gemaakt.

Bij de Geallieerden is het vooral het vooruitzicht dat de Amerikanen in 1918 volop mee gaan vechten dat tot optimisme stemt.

Links, volgens Lustige Blätter zijn "de vooruitzichten voor 1918 goed". Rechts, in Simplicissimus verzekert legerleider von Hindenburg de "oerduitser" Michel dat de boekhouding helemaal klopt.

Links "treurt de oer-Brit John Bull over "het Russische bankroet en de wapenstilstand in het Oosten, de ineenstorting van Italië, de verliezen door de Duitse duikboten, de regen in Vlaanderen, ....." (Kladderadatsch, 30-12-1917). Rechts, de nachtmerrie van John Bull, zijn boekhouding kleurt bloedrood (Simplicissimus, 1-01-1918)

De Britse leeuw na 16 veldslagen in Vlaanderen: "Gelukkig kan ik nog brullen!" (Simplicissimus, 1-01-1918)

Links, "Nieuwjaar in het westen, en nu begint het vijfde jaar!" (het Duitse Ulk, 28-12-1917). Rechts, "1918 wordt een jaar van vrede", volgens het Weense Welt Neuigkeits Blatt (1-01-1918)

Links, "Het Duitse monster vraagt zich af: ik heb de Russische vrijheid verwoest, maar kan ik deze nog tegenhouden?" ( Le Rire, 5-01-1918). Rechts, de Amerikaanse vlag krijgt een prominente plaats op de kalender voor 1918 van le Petit Journal.

Links, " de Duitse keizer voelt zich bedreigd door het opkomende Amerikaanse getijde" (Excelsior, 1-01-1918). Rechs, "de Franse Marianne is in de wolken met haar kerstgeschenk" (Le Péle-Mèle, december 1917)

Wilson treedt in de strijd tegen het "militarisme". Het groeiend tekort aan krantenpapier. De bevolkingsgroei: de nieuwe Weners ( een verwijzing naar de toestroom van Russische Joden naar Oostenrijk)

De man die aan het wachten is op een resultaat van de vredesconferentie in Stockholm. De Italiaanse koning op de vlucht. Allerlei rantsoenerings-kaarten als kerstcadeau. En eindelijk een gelegenheid om een vredespijp te roken.