"It's alive! It's alive!": Het monster van Frankenstein viert 200e verjaardag op 1 januari 2018

"Frankenstein" is ontstaan uit een weddenschap. De 17-jarige Mary Shelley (toen nog Godwin), de dichter Percy Bysshe Shelley (haar latere echtgenoot) , de dichter Lord Byron en de schrijver John Polidori hadden elkaar uitgedaagd om een horrorverhaal te schrijven. Mary bedacht een jonge wetenschapper, Victor Frankenstein, die uit diverse lijken een nieuwe mens samenstelde en die tot leven wist te wekken. De uitvinding van het monster zou uiteindelijk Frankensteins ondergang inluiden. 

Frankenstein is dus niet het monster, maar de uitvinder van het monster. En het monster is in de roman van Shelley ook niet helemaal monsterlijk. Het tot leven gewekte wezen is aanvankelijk nieuwsgierig, redelijk en zelfs gevoelig. Maar het duurt niet lang of het begaat gruwelijke moorden, en bedreigt het leven van Frankenstein omdat die geen vrouwelijke levensgezel voor het monster wil maken. 

Het boek kreeg in het begin gemengde reacties. Maar de bewerkingen voor toneel zorgden snel voor het grote succes. En al in 1910 verscheen een filmbewerking, gemaakt door de Thomas Edison Film Company. Dat was 20 jaar voor de komst van de geluidsfilm. De prent was de eerste in een lange rij. Anders dan in het boek was het monster in de meeste films alleen maar afzichtig, huiveringwekkend en moorddadig.

Het meest iconische beeld van het monster komt uit de film "Frankenstein" die Universal Studios draaide in 1931. Acteur Boris Karloff speelde daarin het monster. Zijn make-up was zo uniek dat de filmmaatschappij er een patent op nam. Daarom ziet het monster er in films van andere producenten heel anders uit. De vertolking van Boris Karloff en de kreet "It's alive! It's alive!" maakten deze verfilming legendarisch.

In 1994 maakte de Britse acteur en regisseur Kenneth Branagh de spectaculaire film "Mary Shelley's Frankenstein", die dichter bij het oorspronkelijke verhaal bleef. Branagh speelde zelf de rol van Victor Frankenstein, en niemand minder dan Robert de Niro speelde het  monster. Toch bleef deze megaproductie onder de verwachtingen.

De naam Frankenstein ontleende Shelley aan kasteel Frankenstein in de buurt van het Duitse Gernsheim, dat ze leerde kennen op doorreis naar Zwitserland. In dat land speelt een deel van haar verhaal, en het was ook in Zwitserland waar ze de weddenschap met haar vrienden aanging. Het boek verscheen op 1 januari 1818 in Londen - aanvankelijk anoniem. Pas bij de tweede editie in 1823 - in Frankrijk - werd de naam van schrijfster Mary Shelley voor het eerst vermeld. 

Frankenstein is niet enkel een horrorverhaal. Mary Shelley wilde in haar boek ook diepmenselijke vragen opwerpen. Het monster had er net als alle mensen niet om gevraagd om geboren te worden. En het stelt aan zijn maker  dan ook vragen die alle mensen zich stellen: Wie ben ik? Waarom ben ik hier? Hoe word je een goed mens? En het verhaal stelt ook de overmoed in vraag van de mens die wetenschappelijke grenzen wil verleggen. 

Het monster van Frankenstein wordt door velen beschouwd als het eerste echte sciencefictioverhaal. Het was de voorloper van creaties als Bladerunner, Terminator of Edward Scissorhands.