UNRWA: een Palestijnse "schaduwstaat"

Ik was een jaar of tien toen ik in de straten van het Palestijnse vluchtelingen­kamp Yarmouk aan het stappen was met mijn oma. Ze had wat tandpijn en we gingen samen naar de dokter. Aan de poort van het medische centrum hing een blauw bord met het logo van de Verenigde Naties en het woord "UNRWA". Ik merkte dat de medewerker in het centrum niet enkel naar haar identiteitskaart vroeg, maar ook naar de UNRWA-kaart.

Toen we terugkeerden naar huis liet ze ook mijn UNRWA-kaart zien. Ik stond ingeschreven op de UNRWA-gezinskaart van mijn ouders. Ze legde uit dat enkel Palestijnen zo'n kaart hebben. En dat we met zo'n kaart een beroep konden doen op scholen, gezondheidscentra en andere diensten van het VN-agentschap. Ze vertelde ook hoe mijn vader als kind naar zo'n UNRWA-school geweest is. "Gelukkig! Want de leerkrachten van UNRWA-scholen zijn veel beter dan die van de openbare scholen", zei ze.

Mijn oma was een van de duizenden vluchtelingen die zich 70 jaar geleden (1948) na de oorlog en de stichting van Israël gevestigd hadden in het Midden-Oosten. Het duurde niet lang tot UNRWA eind 1949 was opgericht. De vroegere tentenkampen voor Palestijnse vluchtelingen in Libanon, Syrië en Jordanië en de Palestijnse gebieden groeiden met de jaren uit tot volgebouwde wijken. Vier generaties lang heeft UNRWA de Palestijnen in het Midden-Oosten bijgestaan.  

Het belang van UNRWA varieert naargelang het land waarin de Palestijn verblijft. Maar vaak neemt het VN-agentschap de plaats in van de staat. Ook al verblijft een Palestijn jarenlang in een Arabisch land, toch heeft hij er meestal geen recht op de nationaliteit. Zelfs de laatste drie generaties die feitelijk geboren en getogen zijn in die landen krijgen geen volwaardig paspoort. In Palestijnse vluchtelingenkampen tref je gemakkelijk een familie waarin zowel de grootouders, ouders en kleinkinderen staatloos zijn. Zonder nationaliteit. Dit gebrek aan nationaliteit heeft een grote invloed op de toekomst van vele Palestijnen die dromen van een volwaardig leven. In Libanon bijvoorbeeld krijgen staatloze Palestijnen geen vrije toegang tot openbaar onderwijs en jobs. Vele jongeren krijgen amper kansen om actief deel te nemen aan de Libanese gemeenschap.

Naast het gebrek aan deftige infrastructuur in Palestijnse wijken zijn er ook steeds meer klachten over groeiende criminaliteit en radicalisering bij de jeugd. Ook als alle Palestijnen morgen Libanezen worden zal een arm land als Libanon, dat kampt met grote politieke instabiliteit en een vluchtelingencrisis vanuit Syrië, zo'n zware besparing in Palestijnse kampen niet kunnen compenseren. Investeren in onderwijs en jobs blijft cruciaal voor de toekomstige generaties in deze kampen. Daarvoor dient UNRWA.

Het Midden-Oosten heeft de voorbije jaren meerdere conflicten en oorlogen gekend. UNRWA-infrastructuur is hierdoor zwaar getroffen. Meer dan 300 scholen zijn de voorbije jaren vernietigd. Toch probeert het agentschap te overleven. In Syrië biedt ze ook opvangplaatsen aan duizenden vluchtelingen. 

Niet zoveel Palestijnen zullen weten waarvoor UNRWA in het Engels staat. Maar miljoenen van hen zullen je kunnen vertellen wat hun leven geweest zou zijn zonder de diensten van het agentschap. Iedereen hoopt dat UNRWA ooit niet meer nodig zal zijn. Dat de oorlog voorbij is en dat de problematiek van de Palestijnse vluchtelingen opgelost zal raken. Maar intussen zit een oma in de wachtzaal bij de enige dokter in de buurt. En boven haar hangt een blauwe poster met het logo van de Verenigde Naties: United Nations Relief and Work Agency.