Het spook van de 'shutdown' waart weer door Amerika: dit is wat je moet weten

De 'government shutdown' betekent letterlijk dat de federale overheid uitgeschakeld wordt en plat komt te liggen omdat er geen begroting goedgekeurd is, en het geld dus feitelijk op is. En zonder geld, mag de overheid volgens de wet ook geen nieuwe uitgaven meer doen. Dus gaan alle niet-essentiële overheidsdiensten die betaald worden vanuit de begroting, op slot.

Volgens de regels moet het Amerikaanse parlement, het Congres, elk jaar vóór 1 oktober de begroting voor het volgende jaar goedkeuren. Concreet gaat het om twaalf wetsartikels. Maar die goedkeuren lukt vaker niet dan wel, omdat de politici het niet met elkaar eens geraken over waar hoeveel geld naartoe moet gaan. Ook in 2017 passeerde de deadline zonder akkoord.

Het Congres kan in dat geval wel tijdelijke resoluties aannemen die zeggen dat elke overheidsdienst evenveel geld krijgt als in het jaar daarvoor, waardoor de ambtenaren toch voor een tijdje verder kunnen werken. Ook dat gebeurde sinds oktober 2017 al enkele keren, de laatste keer op 21 december. Toen kwamen Republikeinen en Democraten overeen nog voor 30 dagen geld te voorzien. 

Vanavond om middernacht lokale tijd, zes uur morgenochtend bij ons, loopt de laatste deadline af. Als het Congres, bestaande uit het Huis van Afgevaardigden en de Senaat, dan geen akkoord hebben gevonden over een al dan niet tijdelijke begroting, dat heeft de federale overheid geen andere keus dan naar shutdown-modus over te gaan. 

In het Huis van Afgevaardigden, waar de Republikeinen een ruime meerderheid hebben, is gisterenavond alvast een akkoord gevonden over een tijdelijke verlenging van de geldstroom tot 16 februari. Het wetsvoorstel werd daarna naar de Senaat gestuurd.

Maar daar knelt nu het schoentje. De Republikeinen hebben er met 51 zetels op 100 maar een nipte meerderheid, en in de praktijk is er een meerderheid van 60 zetels nodig. En die is er niet. Niet alleen zijn zowat alle Democraten tegen, ook minstens drie Republikeinen hebben al gezegd niet te zullen instemmen met het voorstel. Dat betekent dat minstens twaalf Democraten hun kar zouden moeten keren, en dat is weinig waarschijnlijk.

De Democraten liggen dwars omdat zij in ruil voor hun steun beschermingsmaatregelen willen voor honderdduizenden jonge migranten, ‘dreamers’ genoemd, die het risico lopen om gedeporteerd te worden. Dreamers kwamen als kind illegaal naar de VS en wonen meestal al jaren in het land en zijn vaak goed ingeburgerd. Onder president Obama werden ze beschermd door het DACA-programma (Deferred Action for Childhood Arrivals, letterlijk: 'Uitgestelde actie voor kind-aankomsten'). Het idee was dat de kinderen er niet aan konden doen dat ze door hun ouders naar de VS werden gestuurd of mee werden genomen.

Maar huidig president Donald Trump besliste om het DACA-programma te laten uitdoven vanaf maart. Republikeinen en Democraten werken nu samen aan een nieuwe, algemene immigratiewet en konden eerder deze week al een akkoord presenteren aan de president. Maar Trump verwees het naar de prullenmand en zei dat het veel te soft was. Hij wil in ruil voor een regeling voor de dreamers 18 miljard voor de grensmuur met Mexico.

Dat schoot de Democraten in het verkeerde keelgat. Zonder deal en toezeggingen om de dreamers te beschermen willen de Democraten de shutdown niet helpen vermijden.

In principe mogen de overheidsdiensten die geld uit de begroting krijgen, geen uitgaven meer doen. Ambtenaren worden op verplicht en onbetaald verlof gestuurd, want hun werkgever mag geen geld meer uitgeven aan hun loon. In de praktijk worden ze achteraf wel gewoon betaald. 

Maar doordat ze geen werk meer mogen doen worden honderdduizenden federale ambtenaren, maar ook miljoenen gewone Amerikanen over heel het land gegijzeld door het handvol politici in Washington DC die geen akkoord kunnen vinden. De ambtenaren komen in de praktijk vaak nog een halve dag werken om een aantal praktische dingen te regelen, maar gaan dan naar huis om pas terug te keren na een politiek akkoord.

De meeste aandacht bij een shutdown gaat traditioneel naar de nationale parken, monumenten en musea in Washington DC, die rechtstreeks onder de nationale overheid vallen en die de deuren voor onbepaalde tijd sluiten. De regering-Trump wil wel zo veel mogelijk parken openhouden voor het publiek, terwijl bijvoorbeeld enkel de betaalde diensten zoals campings zouden sluiten.

Ook het aanvragen van paspoorten en visums kan vertraagd verlopen, website van overheidsdiensten worden niet meer bijgewerkt, leningen worden in een aantal gevallen niet meer goedgekeurd, milieuvergunningen niet meer uitgereikt.

Ook bij ons kunnen er door de tragere afhandeling van visums gevolgen zijn. Bovendien is het mogelijk dat militaire kerkhoven gesloten zullen worden.

Toch worden niet alle agentschappen en niet alle ambtenaren getroffen. Zo zijn er uitzonderingen voorzien voor bijvoorbeeld hulpdiensten. Die worden verwacht te blijven werken, ook al zullen ze pas worden betaald na goedkeuring van een nieuwe begroting. Hetzelfde voor het leger en diensten zoals de luchtverkeersleiding of gezondheidszorgen voor veteranen.

Ook de FBI kan zijn werk blijven doen, net als de Amerikaanse post. Die wordt namelijk niet betaald door de overheid, maar krijgt geld uit de verkoop van bijvoorbeeld postzegels. Ook voor ambtenaren en parken die onder het beheer van de 50 individuele staten vallen, verandert er niets.

Neen, sinds 1981 zijn er zo toch al twaalf geweest. De laatste shutdown dateert van 2013 onder president Obama: toen bleven ongeveer 800.000 ambtenaren in oktober maar liefst zestien dagen thuis. De Republikeinen, die toen in de minderheid waren, weigerden akkoord te gaan met de begroting indien de Democraten geen wijzigingen zouden aanbrengen in de verplichte ziekteverzekering, Obamacare. De Republikeinen kregen in de media en bij het grote publiek de grootste schuld toegewezen en gaven uiteindelijk toch toe.

De voorlaatste shutdown vond plaats in 1995-1996, toen Democratisch president Bill Clinton zijn veto stelde tegen de Republikeinse begroting, die volgens hem niet genoeg geld bevatte voor onderwijs, milieu en gezondheidszorg. Die shutdown duurde in totaal 21 dagen.

Het grootste slachtoffer van de shutdown is behalve het Amerikaanse volk ook de economie. Schattingen lopen uiteen, maar experts hebben berekend dat de zestiendaagse shutdown van 2014 de Amerikaanse economie 24 miljard dollar heeft gekost.

Dat is de vraag van een miljoen en weten we pas morgenochtend. President Trump loopt op Twitter al dagen te foeteren tegen de Democraten die volgens hem geen zier geven om de Amerikaanse veiligheid en het land gijzelen. Vanmorgen nog tweette hij dat "ze illegale immigratie en open grenzen willen". De remedie volgens Trump: "Meer Republikeinse overwinningen in 2018"