Mag iedereen uw loonbrief zien?
Een database of een prikbord met daarop het salaris van elke collega, kan dat de onderhuidse frustraties op de werkvloer over loonongelijkheid wegwerken? Volgens hr-experts is 100 procent transparantie een tweesnijdend zwaard.
“Zeg, hoeveel verdien jij precies?” Wie in Vlaanderen die vervelende vraag stelt aan de koffiemachine, stoot op een muur van discretie. In andere landen heerst dat taboe nochtans een pak minder. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld, waar 'full pay transparancy’ al langer ingeburgerd is in veel bedrijven. Elke werknemer kan dan zien wat collega's verdienen.
Het idee erachter is simpel: wanneer je alle lonen op tafel smijt, komen de ongelijkheden automatisch aan de oppervlakte. Collega's die hetzelfde werk doen, maar anders verdienen. De genderkloof is het toonvoorbeeld. Volgens een rapport van Eurostat uit 2015 is die voor de uurlonen in de publieke sector in België – waar al lang met transparante salarisschalen wordt gewerkt – amper 0,4 procent, in de private sector 9,6 procent.
'Het precieze loon is minder van tel, maar de status binnen het bedrijf die eraan vasthangt is dat wel'
Daarmee scoren onze bedrijven wel een pak beter dan buurlanden Nederland (21,8 procent) en Duitsland (24,6 procent), en dat verklaart misschien waarom een doorgedreven loontransparantie in die landen nu ingang vindt. In Duitsland zijn bedrijven met meer dan 200 werknemers sinds dit jaar wettelijk verplicht om salarisinfo te verschaffen over werknemers die hetzelfde werk verrichten. Wie minder krijgt, kan naar de werkgever stappen, of naar de rechtbank.
Meer geld, meer status
En in Nederland experimenteert een aantal bedrijven op eigen houtje met dat concept. Bij consultancybureau Prowareness bijvoorbeeld hangen de salarissen en bonussen van alle 355 werknemers aan een prikbord.
Een rondvraag leert dat het in België zo ver niet gaat. "Maar bedrijven hebben steeds meer oog voor een transparante communicatie. De tijdsgeest vraagt daarom", zegt hr-expert Alex Vanderstraeten (UGent). Het gaat dan niet over absolute cijfers, wel over de principes die een bedrijf hanteert voor het bepalen van uurloon, bonussen of andere voordelen.
"En het is net onwetendheid over de parameters die mensen als onfair aanvoelen", beaamt Ans De Vos, professor aan de Antwerp Management School. "Weten welk bedrag je collega elke maand op de rekening krijgt gestort, daar zitten weinig mensen op te wachten." Dat is net iets te confronterend. "Het geld is minder van tel, dat vult iedereen anders in, maar de status die eraan vasthangt is dat wel", zegt Vanderstraeten.
Toch ziet hij heil in het doordrijven van transparantie. "Het is inherent aan de mens om een balans op te maken. Hoeveel energie, tijd, motivatie... steek ik hierin en wat haal ik eruit. Als dat niet strookt met wat collega's verdienen, voelt een werknemer zich bekocht. Transparantie biedt de kans om daar iets aan te doen."
Alleen ligt de perceptie van onze eigen prestaties niet altijd in lijn met de realiteit. Onderzoekers aan Harvard bevroegen 700 werknemers: amper één persoon gaf aan slechter te werken dan de gemiddelde collega, 40 procent plaatste zichzelf bij de beste 5 procent. Dan voelt een mens zich al snel bekocht natuurlijk.
Anciënniteit
"Onvrede op de werkvloer is inderdaad een grote angst", zegt Hildegard Van Hove van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, die aangeeft dat een loonkloof niet verdwijnt met enkel transparantie. "Het is aan de werkgever om daar een cultuur van gelijkheid aan te verbinden."
Dat proberen ze bijvoorbeeld te doen bij het Nederlandse consultancybedrijf LCG. Door prestaties of onderhandelingsskills niet te laten meetellen bij het loon, enkel het aantal jaren relevante werkervaring. Is dat dan de enige objectieve parameter?
'Van die pure anciënniteit zijn we in het verleden net afgestapt omdat ervaring niet altijd weerspiegelt wat je betekent voor een bedrijf'
"Het toont hoe 'innovatief' tegelijk ook 'klassiek' is", zegt De Vos. "Van die pure anciënniteit zijn we in het verleden net afgestapt omdat ervaring niet altijd weerspiegelt wat je betekent voor een bedrijf." Zeker jonge generaties zien geen link tussen leeftijd en hiërarchie. "En al die geheimzinnigheid over salaris snappen ze vaak ook niet", merkt De Vos.