IKEA-stichter Ingvar Kamprad (91) overleden: Legendarisch meubelman, maar met deuken in zijn imago
Een winkel voor mensen zoals hijzelf: bescheiden en zuinig, dat was het beeld waarmee Ingvar Kamprad meubelgigant IKEA begon. Al had de ondernemer ook een en ander te verbergen.
Zeventien was Ingvar Kamprad toen hij met IKEA begon. Het zoontje van een Duitse immigrant in Zweden reed op zijn vijfde al rond met de fiets om lucifers te verkopen, omdat zijn ouders hem geen zakgeld konden geven. De letters IKEA verwijzen naar zijn naam, die van de boerderij waar hij opgegroeid is – Elmtaryd – en naar Agunnaryd, zijn dorp in de provincie Smaland.
IKEA begon in 1943 als een postorderbedrijf en verkocht aanvankelijk prullaria zoals pennen, portefeuilles en goedkope juwelen. Het eerste meubel in het assortiment was naar verluidt een replica van de keukentafel die Kamprads nonkel Ernst had staan. Toen de eerste catalogus in 1951 verscheen, zou het nog zeven jaar duren voor er ook een echte winkel openging. Maar met 6.700 vierkante meter was die toen wel onmiddellijk de grootste van heel Scandinavië.
Het toen nog unieke businessmodel van zelf in mekaar te knutselen koopwaar was er toen al. De legende wil dat Kamprad dat idee opdeed toen ontwerper Gillis Lundgren een Lövet-tafeltje naar een fotoshoot moest vervoeren. Hij kreeg het niet in zijn auto en zaagde er dan maar de poten van af om die na aankomst opnieuw te monteren.
Filosofie
Meubelen in platte dozen verpakken en de klant zelf een deel van het werk laten doen, was voor Kamprad de ultieme kostenbesparende strategie. Zo kon hij zijn filosofie om stijl te brengen in het leven van gewone mensen realiseren en werd hij zelf schatrijk. Kamprad koketteerde graag met het imago dat hij was zoals zijn klanten: bescheiden en gebeten op iedere cent.
“Ik zie het als mijn taak om de meerderheid van de bevolking te dienen”, zei hij in een zeldzaam interview. “En de beste manier om te weten te komen wat gewone mensen willen, is om één van hen te zijn.”
De legende wil dat hij bleef rijden in een oude Volvo 240, altijd economy vloog, theebuiltjes hergebruikte en na een restaurantbezoek de overgebleven zakjes peper en zout meegriste naar huis. Van zijn medewerkers eiste hij eenzelfde spaarzaamheid en die ging zelfs zo ver dat ze ieder blad papier aan twee kanten moesten gebruiken.
‘De beste manier om te weten te komen wat gewone mensen willen, is om één van hen te zijn’
Maar in de loop der jaren werd dat zo gecultiveerde plaatje van een zuinige en ingetogen man wel doorprikt. Hij bleek immers in het geniep met een Porsche te rijden, een wijngaard in de Provence te bezitten, een landgoed in Zweden en een Zwitserse villa die uitkeek over het meer van Genève. Bovendien kampte hij met een alcoholverslaving.
Dat hij lang in Zwitserland woonde, had meer te maken met financiële overwegingen dan met zijn liefde voor dat land. Dat heel het imperium officieel in handen is van een liefdadigheidsstichting, hielp Kamprad om schattingen van zijn persoonlijke rijkdom tegen te gaan. Die variëren van 2,7 miljard tot 47,2 miljard euro – goed voor een wereldwijde achtste plaats. Maar IKEA sprak die duizelingwekkende sommen immer tegen, zeggend dat er geld werd meegerekend dat Kamprad zelf niet bezat.
Fascist
De grootste knauw in het imago van de volkse meubelman kwam er in 1994, toen de notoire Zweedse fascist Per Engdahl stierf. Uit persoonlijke correspondentie die toen openbaar werd, bleek dat Kamprad in zijn jonge jaren lid was van Engdahls ‘Nieuw-Zweedse Beweging’ en daar ook enthousiast fondsen en leden voor wierf.
“Dat was de domste fout uit mijn leven”, zo excuseerde Kamprad zich. Maar hij zou Engdahl wel zijn blijven roemen als “een groot man” en de uitvlucht dat zijn misstap slechts voortvloeide uit een persoonlijke vriendschap, kwam op losse schroeven te staan toen bleek dat de staatsveiligheid Kamprads hang naar het fascisme in 1943 al voldoende achtte om hem als ‘nazi’ in haar registers te schrijven.
Kamprad loodste alle drie zijn zonen binnen in de top van zijn bedrijf en was officieel al sedert 1986 op rust. Maar achter de schermen bleef hij wel zijn stempel drukken en het is pas vijf jaar geleden dat hij ook zijn laatste zitje als bestuurslid opgaf. Hij was 91 toen hij zaterdag “vreedzaam heenging in zijn huis in Smaland”, zoals IKEA zijn dood wereldkundig heeft gemaakt.
***
IKEA in cijfers
• 75 jaar geleden gesticht
• Al bijna 10 jaar de grootste meubelhandel ter wereld
• Jaaromzet van 38,3 miljard euro
• Meer dan 350 winkels in 29 verschillende landen
• 194.000 personeelsleden
• 930 miljoen winkelbezoeken per jaar
• Catalogus in 32 talen en bereik van 210 miljoen mensen