OPINIE: "Het echte integratiewerk in de samenleving moet nog beginnen"

Het personeel dat dag-in-dag-uit in contact staat met de doelgroep van het Agentschap wordt niet gehoord. Een medewerker getuigt: ‘het argument dat voor deze herstructurering wordt gebruikt (de asielcrisis is gestopt), is intellectueel oneerlijk. De asielzoekers zijn immers niet teruggekeerd en zijn nog niet allemaal door het systeem gegaan. Het echte integratiewerk in de samenleving moet nog beginnen.’ De cijfers tonen aan dat asielzoekers maar een klein deel (7%) van de inburgeraars vormen. Het grootste deel bestaat uit erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden (22%) en gezinsherenigers (37%). In die zin begint het inburgerings- en integratiewerk van de recente instroom nu pas. Bovendien voorspellen de prognoses dat migratie de komende jaren de belangrijkste factor zal zijn voor de bevolkingsgroei in België en Europa.

Het Agentschap verzorgt diensten die onontbeerlijk zijn voor een vlotte integratie en inburgering: zij ondersteunt nieuwkomers, lokale overheden en middenveldorganisaties met op maat werkende juridische infodiensten, levert sociaal tolken, docenten maatschappelijke oriëntatie en trajectbegeleiders aan. Bij de huidige herstructurering dreigt een deel van deze diensten weg te vallen of weggetrokken te worden uit het werkveld. Terwijl bijvoorbeeld de juridische infodienst nu over een breed lokaal netwerk hebben, wat cruciaal is om een dienstverlening op maat te kunnen verlenen. De lokaal verankerde juridische dienstverlening is vandaag één van de weinige overblijvende diensten waar iedereen terecht kan voor informatie over het complexe, voortdurend veranderende vreemdelingenrecht. Een grote groep nieuwkomers creëren die niet weet wat haar rechten en plichten zijn: dat kan toch geen goed idee zijn?

Daarmee lijkt de geschiedenis zich te herhalen. In de jaren 1960 en 1970 voerden we ook geen inburgeringsbeleid voor de gastarbeiders die toen immigreerden. Omdat onze overheid geen beleid voerde, namen gewone mannen en vrouwen het heft in handen. Zij richtten talloze organisaties en verenigingen op, verzorgden de eerste lessen Nederlands en informeerden deze nieuwkomers over hun rechten en plichten. Het gevolg was een gefragmenteerd middenveld van lokaal verankerde vzw’s, elk met hun eigen visie, doelstellingen en expertise. Zij zouden de basis vormen van wat vandaag het Agentschap Inburgering en Integratie heet.

In 2013 kondigde Vlaams Minister-President Geert Bourgeois namelijk het nieuwe Inburgerings- en Integratiedecreet aan. Dat moest de integratiesector efficiënter, professioneler, en vooral beter bestuurbaar maken. Het Agentschap moest het beleid van de centrale Vlaamse overheid uitvoeren. Dat zij niet in staat zou zijn om van onderuit te reageren op de noden en problemen die zich stellen, daar werd toen amper rekening mee gehouden.

Ondanks de inspanningen van dat lokale middenveld, resulteerde het gebrek aan beleid in een hardnekkige kloof op de arbeidsmarkt, onderwijs en huisvesting: onze kansen worden meer dan in andere West-Europese landen bepaald door onze afkomst. Dat lijkt de stelling van Caroline de Gruyter (De Standaard 19/01) te bevestigen: we kampen niet zozeer met een migratie-, maar met een managementprobleem.

Vandaag zien we opnieuw vrijwilligersverenigingen de falende dienstverlening invullen: de laatste tweeënhalf jaar zagen talloze lokale initiatieven het licht om de huisvestingscrisis te verhelpen, om nieuwkomers aan (vrijwilligers)werk te helpen en onze cultuur te leren kennen. Dat is lovenswaardig. En nodig. Maar laat ons de fouten uit het verleden niet herhalen. Want besparen op inburgering, net wanneer een grote groep nieuwkomers zich begint te integreren: dat is écht geen goed idee.

Magaly Rodriguez Garcia is historica aan de KU Leuven en Robin Vandevoordt is socioloog aan de UAntwerpen.