OPINIE: "De krapte op onze arbeidsmarkt valt niet te ontkennen"

Om met een positieve noot te beginnen: het is goed dat iemand van een werknemersorganisatie eindelijk eens voorstellen formuleert om de krapte op de arbeidsmarkt op te lossen. Het is wel jammer dat daarbij een selectieve lezing wordt gemaakt van de reacties en voorstellen die wij reeds lang formuleren. In ons discours spreken wij steevast alle betrokken actoren aan, inclusief de werkgevers. Het is immers een en-enverhaal. Kernwoorden in ons verhaal zijn: activeren, leren, drempels wegwerken en kansen geven.

Zelfverklaarde krapte? Volgens Eurostat bleven in België in 2017 gemiddeld meer dan 132.000 vacatures oningevuld. De vacaturegraad bedroeg 3,4%, wat betekent dat er op 100 openstaande vacatures 3,4 oningevuld bleven. In de Europese Unie ligt dat een stuk lager, net onder de 2%. België neemt met afstand de koppositie in op de lijst van Europese landen met de hoogste vacaturegraad. Met die oningevulde vacatures, waarvan meer dan een derde geen specifiek diploma of ervaring vereist - bij de knelpuntvacatures ligt dit aandeel zelfs nog hoger! - zou men meer dan één vierde van het totaal aantal werkzoekende werklozen aan de slag kunnen helpen, mochten zij het juiste profiel hebben en deze jobs willen invullen. Zou het ABVV zijn energie niet kunnen steken in het uitwerken van voorstellen die dit kunnen realiseren in plaats van het licht van de zon te ontkennen? Het is niet door het probleem te minimaliseren dat we onze werkgelegenheidsgraad zullen opkrikken.

Vervolgens geeft de heer Diepvents aan dat werkgevers te hoge eisen stellen aan potentiële kandidaten. Ik vraag mij af of hij het discours van het VBO de voorbije jaren heeft gevolgd. Wij zeggen al lang dat werkgevers ook de hand in eigen boezem moeten durven steken. Als we de vele openstaande vacatures willen invullen, moeten we inzetten op de inzetbaarheid en jobkansen van zij die het vandaag moeilijker hebben op de arbeidsmarkt, onder meer door kansen te geven aan kandidaten die niet 100% aan het gezochte profiel beantwoorden en door te investeren in hun opleiding. Maar daarvoor moeten we de aanwervingsdrempels verder verlagen en moeten ook werkzoekenden bereid zijn om ruimer te zoeken, zich te heroriënteren en te richten naar de beschikbare jobs. Ondanks het feit dat werkgevers steeds meer hun aanwervingsgedrag aanpassen, blijft de krapte bestaan en neemt zij steeds sneller toe. Dat toont aan dat er structurele problemen zijn in de werking van onze arbeidsmarkt.

Een veel gehoorde kritiek, ook aangehaald door de heer Diepvents, is dat arbeid niet kwaliteitsvol is in België en dat werkgevers onvoldoende vormingsinspanningen leveren. Welnu, het Europees vakbondsinstituut ETUI geeft, net zoals Eurostat en de OESO, aan dat arbeid kwaliteitsvol is in ons land en zeker niet de oorzaak is van onze lage werkgelegenheidsgraad. Belgische werkgevers investeren wel degelijk in de opleiding van hun mensen. Volgens Europese cijfers (CVTS) scoren zij op het vlak van vormingsinspanningen een tweede plaats - vóór de Scandinavische landen - door 2,4% van de loonmassa aan ‘formele’ vorming (opleidingen en stages) te besteden. Dat is ruim boven het Europees gemiddelde van 1,6% en de interprofessionele norm van 1,9% van de loonmassa die tot voor kort gold in België. Daarnaast bieden werkgevers nog heel wat ‘informele’ vorming en on the job-training aan. 

Waar het ons wel aan ontbreekt, is een echte individuele leercultuur, die zo kenmerkend is voor de Scandinavische landen. Op het vlak van deelname van burgers aan opleiding, bengelen we achteraan het Europese peloton (7% versus 20% tot 30% in de Scandinavische landen). Daar is dus werk aan de winkel!

Met onze lage en traag stijgende werkgelegenheidsgraad van 68% (Eurostat) bengelen we achteraan het Europese peloton. Dit percentage ligt een stuk hoger in landen als Duitsland (78,6%) en Nederland (77,1%), die qua flexibiliteit een stuk hoger scoren dan België. We hebben allesbehalve een hyperflexibele arbeidsmarkt, wat het ABVV ons ook wil doen geloven. Het klopt wel dat we heel wat drempels moeten wegwerken om aanwerving, mobiliteit en transitie te bevorderen. Onder meer door regelingen op basis van leeftijd en anciënniteit - vaak een ‘gouden kooi’ - te herzien en meer en betere inloop- en overstaptrajecten voor werk(zoek)enden te voorzien. En dan moeten we er zeker voor zorgen dat niet-werken niet aantrekkelijker is dan werken en moeten we de inactiviteitsvallen dus durven wegwerken.

Ik ben het absoluut met de heer Diepvents eens dat we elk talent moeten ontwikkelen en kansen geven, ongeacht leeftijd, geslacht of afkomst, en dat we er nog beter in moeten slagen de volledige beschikbare arbeidsreserve aan te spreken en zo onze werkgelegenheidsgraad op te krikken. Daarom is het alle hens aan dek om zoveel mogelijk mensen aan de slag te krijgen. Daaraan moet iedereen meewerken en liefst ook vakbonden, die er toch prat op gaan de belangen van de werknemers te verdedigen. Willen zij mee de hand aan de ploeg slaan?

Bart Buysse, Directeur-generaal van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO)