Hoe de positie van MSK-directeur Catherine de Zegher onhoudbaar werd

Kan Catherine de Zegher nog aanblijven als directeur van het Museum voor Schone Kunsten (MSK) in Gent? Dat was de grote vraag die woensdagavond in de lucht hing op een uitzonderlijk bijeengeroepen raad van bestuur van het Autonoom Gemeentebedrijf (AGB) Kunsten en Design, dat de Gentse musea SMAK, MSK en Designmuseum beheert. 

De Zegher bevindt zich in het oog van de storm nadat was gebleken dat de authenticiteit van 26 werken uit de Toporovski-collectie, die het Gentse museum in bruikleen had genomen, hoogst twijfelachtig is.

Buitenlandse experts

De druk op de MSK-directeur nam gisteren nog exponentieel toe, nadat de krant De Standaard had gepubliceerd dat ze de Gentse commissie voor Cultuur had voorgelogen. 

Tijdens haar verantwoording over de bruikleen van de Toporovski-werken had De Zegher maandag beweerd dat ze twee buitenlandse experts had geraadpleegd over de authenticiteit van de werken. Maar de kenners in kwestie, Magdalena Dabrowski en Noemi Smolik, ontkennen dat formeel. 

De Zegher stelde ook dat Michel Draguet, haar collega van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Brussel (KMSKB), haar niet had gewaarschuwd voor de collectie, ook al verklaarde die aan zowel De Morgen als De Standaard dat hij dat op 25 april vorig jaar wél had gedaan.

Gemeenteraadslid Siegfried Bracke (N-VA), tevens bestuurslid van het AGB en voorzitter van de Gentse cultuurcommissie, eiste daarop dat De Zegher “binnen 24 uur” de documenten zou overmaken waarmee ze “zwart op wit” zou kunnen bewijzen dat buitenlandse experts werden geraadpleegd bij de leen van de omstreden kunstcollectie. 

Bracke vroeg ook aan Annelies Storms (sp.a), schepen voor Cultuur en voorzitter van de raad van bestuur, om “al het mogelijke te doen” om de zaak uit te klaren.

Procedures

Iets na 18 uur woensdagavond ging de bal aan het rollen in Gent. Net voor de raad van bestuur riep ook het Gentse schepencollege een extra vergadering samen. Het agendapunt werd niet officieel meegedeeld, maar de zaak van de omstreden Toporovski-collectie houdt de Gentse politiek al weken in de ban.

Even later kwam dus ook de bestuursraad van AGB Kunsten en Design samen om de zaak te bespreken. Daar werd het verdict van het stadsbestuur meteen duidelijk: De Zegher moet weg. Althans tijdelijk. De raad van bestuur, die officieel moest beslissen over een eventueel ontslag, moest de zaak enkel nog beklinken.

Resultaat: De Zegher moet "voor onbepaalde duur" weg uit het MSK. Ze is vastbenoemd bij de stad en werd gedetacheerd bij het MSK. Die detachering wordt nu opgeheven. In tussentijd blijft ze wel in dienst van de stad en neemt iemand anders de leiding van het MSK over. "De bedoeling is dat we zo correct en rustig de feiten kunnen onderzoeken", zegt een Gentse schepen.

Wat daarna gebeurt, is nog onduidelijk. Maar voorlopig wordt De Zegher gewoon doorbetaald als ambtenaar. "Als er effectief fouten zouden zijn gebeurd, dan kunnen we haar niet zomaar op straat zetten. Er zijn procedures die moeten worden gevolgd", aldus de schepen.

Bestuurslid Karlijn Deene, lid van de oppositiepartij N-VA, is duidelijk: “We moeten zo snel mogelijk de knoop doorhakken over de positie van De Zegher, en onze fractie is van mening dat zij, als blijkt dat ze effectief gelogen heeft, niet als directeur kan aanblijven.”

Reputatieschade

Bevoegd schepen Annelies Storms (sp.a) beval namens de stad Gent maandag al dat Audit Vlaanderen een onderzoek uitvoert om de werking van het museum in kaart te brengen, maar de resultaten daarvan zijn nog niet voor meteen. 

“En ondertussen loopt de internationale reputatieschade hoog op”, meent Deene. “Voor het MSK, en voor de Vlaamse museumwereld. Op deze manier lopen we de kans dat het MSK zijn licentie verliest. Daarom hopen we aan te tonen dat het probleem van het MSK zich beperkt tot de directeur.”

Er wordt gevreesd dat de grote Van Eyck-tentoonstelling in 2020, waar de Vlaamse Gemeenschap al miljoenen euro’s in pompte, in het gedrang zou komen.

Ook op Vlaams niveau worden er vragen gesteld over het MSK. Cathy Coudyser (N-VA), lid van de Vlaamse commissie voor Cultuur, roept minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld) op om uit te zoeken of de juiste procedures werden gevolgd bij de bruikleen, en of die procedures niet beter moeten worden gecontroleerd. 

“Het is belangrijk dat hij onderzoekt of de procedures in de musea moeten worden bijgesteld, dat er een controlemechanisme is dat nagaat of de musea de procedures volgen en met concrete maatregelen komen om in de toekomst sneller op de bal te spelen en dergelijke wantoestanden te vermijden in door Vlaanderen gesubsidieerde musea”, aldus Coudyser.

Internationale regels

Gatz is formeel: hij wil zich houden aan de internationale regels. “Die ICON-richtlijnen stellen dat elk museum zelf de authenticiteit van de werken controleert. Toen bleek dat er twijfel bestond over de werken in het MSK, heb ik mevrouw De Zegher gevraagd of die richtlijnen zijn gevolgd. Zij heeft me geantwoord dat ze zelf een kunsthistorisch onderzoek heeft gedaan, heeft me twee echtheidscertificaten bezorgd, en heeft me verteld dat ze twee buitenlandse experts heeft geraadpleegd.”

Maar net dat laatste wordt dus in twijfel getrokken. “Als blijkt dat die informatie niet correct is, gaat het nog steeds om een probleem met het functioneren van één persoon, en niet van de hele Vlaamse museumsector. We moeten dit probleem ernstig nemen en mogen het niet wegmoffelen, maar ik wil het ook niet overdramatiseren.” 

Bovendien is de stad Gent de grootste financier van het MSK, en draagt zij dus de eerste verantwoordelijkheid, klinkt het. “Ik wil het resultaat van de raad van bestuur afwachten alvorens met de museumsector zelf samen te zitten. Maar ik ga hoe dan ook de internationale regels niet kortsluiten: de directeurs zelf blijven de poortwachters.”

En het is dus de poortwachter die de gevolgen zal moeten dragen.

Catherine de Zegher zelf was gisteren niet bereikbaar voor commentaar.