Kijk jij weleens een YouTube-tutorial? Dan is de kans groot dat je jezelf overschat

Volgens het onderzoek zouden online tutorial-video’s er namelijk toe leiden dat je je eigen kunnen flink overschat. “Hoe vaker mensen kijken naar anderen, hoe meer ze geloven dat ze dezelfde activiteit kunnen uitvoeren – zelfs wanneer hun vaardigheden niet verbeterd zijn,” verklaart onderzoeker Michael Kardas. Door te kijken naar anderen, zou je met andere woorden overmoedig kunnen worden. Het effect werd bevestigd in een serie van zes experimenten.

In één van de tests werden proefpersonen gevraagd om een filmpje te kijken waarin de bekende truc met het tafellaken gedemonstreerd werd: een man rukt een tafelkleed van een gedekte tafel, terwijl het servies blijft staan. De ene groep proefpersonen werd gevraagd om het filmpje twintig keer te bekijken en daarna te beoordelen of zij in staat waren de truc na te bootsen. En wat bleek? Zij die het filmpje meermaals bekeken, bleken veel zekerder te zijn dat ze de truc perfect konden uitvoeren, ook al hadden ze het nog nooit geprobeerd. 

Dat effect was er niet bij mensen die het filmpje één keer hadden gezien, of de instructies simpelweg hadden gelezen: zij gaven geen blijk van een aangedikte zelfzekerheid. Zowel bij de tafelkleed-truc, als bij andere instructievideo’s over darts, moonwalking, jongleren of het spelen van een computerspel, werd het effect bevestigd.

Het echte probleem zit ‘em echter in de onveranderde vaardigheden van de proefpersonen. Ze mogen dan geloven dat ze in staat zijn om het filmpje na te bootsen, in werkelijkheid zijn hun vaardigheden niet verbeterd. In geen enkele test scoorden ze beter dan de controlegroep. Gevolg: ze worden overmoedig, en gaan ervanuit dat ze meer kunnen dan eigenlijk het geval is.

De vraag blijft natuurlijk: waarom zijn we zelfzekerder in onze vaardigheden na het bekijken van zo’n video’s? Een waterdichte verklaring is er nog niet, maar het onderzoek doet vermoeden dat het effect te maken heeft met de exacte handelingen in het filmpje. Enkel wanneer de handen van de persoon in de video zichtbaar zijn tijdens de instructies, zeiden de proefpersonen zich zekerder te voelen. Wanneer de handen niet getoond werden, was het effect er niet.

Frappant: de illusie werd eveneens verbroken wanneer proefpersonen een klein voorproefje kregen van de activiteit. Mensen die geloofden dat ze konden jongleren na het kijken van een tutorial, zeiden plots minder zeker te zijn wanneer ze effectief een stel jongleerkegels in handen kregen.

Kardas zegt dat het fenomeen mogelijk voor problemen kan zorgen. “Eender wie die tips opzoekt voor ze een activiteit proberen – van kooktechnieken tot DIY-reparaties tot computerspeltrucs – is er bij gebaat om te weten dat ze overmoedig kunnen zijn na het kijken, en iedereen zou voorzichtig moeten zijn voor ze hetzelfde proberen.”