Oost-Afrika scheurt zich steeds verder af van de rest van het continent. Er is daar momenteel al een breuk, en die breuk vult zich steeds verder met oceaan. Hoewel het een geologisch proces is dat miljoenen jaren in beslag neemt, veroorzaakt de breuk nu al problemen.

Zo is deze week in Narok in Kenia de drukbereden Mai Mahiu Road deels ingestort nadat er een vulkanische breuklijn ontstond. Delen van de weg zijn verzakt. Het grote gat dat daardoor ontstond, en water opslokte, leidde tot nog meer barsten. Op sommige plaatsen is de breuk meer dan 50 meter diep en 20 meter breed.

Nieuw continent

Uiteindelijk zal dat leiden tot de vorming van een nieuw continent, zo zeggen geologen. Kenia, Tanzania, Somalië en een deel van Ethiopië zullen worden afgescheiden. Dat proces zal echter nog miljoenen jaren duren, maar de eerste tekenen daarvan zijn alleszins nu duidelijk aan de oppervlakte gekomen en veroorzaken ook problemen. Bovendien zal het proces zich sneller voltrekken dan aanvankelijk gedacht. Al is dat in geologische termen: het gaat dus nog steeds om miljoenen jaren, alleen iets minder dan voorspeld.

Maar hoe komt het dan dat Afrika splitst? Continent Afrika bestaat momenteel uit één tektonische plaat: de Afrikaanse plaat. Maar die wordt in het oosten geleidelijk aan uit elkaar gespleten, ter hoogte van Somalië. Daardoor zullen er op termijn 2 platen ontstaan: de Somalische plaat (de oostelijke plaat) en de Nubische plaat (de westelijke plaat). .

Hitte door vulkanische activiteit

Het uit elkaar schuiven van (nieuwe) tektonische platen wordt ook wel ‘riftvorming’ genoemd. Dat is een geologisch verschijnsel waarbij er een soort van vallei ontstaat tussen twee hooglandgebieden of bergketens. Die ‘vallei’ wordt ook wel ‘slenk’ genoemd: het gaat om een vallei die ontstaat doordat breuken in ondergrondse platen in tegenovergestelde hellingsrichting bewegen. De slenk wordt, onder andere door erosie, telkens verder uitgediept. Daarnaast groeit de breuk ook steeds verder als een gevolg van hitte gevormd door onder andere vulkanische activiteit die uit de kern van de aarde naar de oppervlaktekorst komt.

Daardoor verschuift de Somalische plaat de jaarlijks zo’n 45 millimeter weg van het oorspronkelijke Afrikaanse continent, of dus de Nubische plaat. In het oosten van Afrika gaat het om de Grote Slenk, de Oost-Afrikaanse Slenk of de Grote Riftvallei. En die Grote Riftvallei, die in de Hoorn van Afrika loopt van Somalië tot Mozambique, wordt dus nog steeds groter en kent een geschiedenis van tektonische en vulkanische activiteit.

Over zo’n 10 miljoen tot 50 miljoen jaar zal Oost-Afrika zich daardoor hebben afgescheiden van de rest van Afrika. In de geschieden van het continent is dat eerder al eens gebeurd: ook het eiland Madagaskar heeft zich 110 miljoen jaar geleden losgemaakt van Somalië door middel van een zeer brede slenk.

Proces kan niet gestopt worden

Het is een geologisch proces dat niet gestopt kan worden, omdat het diep in de aarde plaatsheeft. En zelfs als er aan de oppervlakte weinig van valt te merken, gaat het proces nog steeds verder. Dat wordt soms tóch duidelijk, zoals nu, wanneer er plots grote breuken ontstaan in de aarde. Voor de familie Wambui uit Kenia betekende dit dat ze zullen moeten verhuizen: “We waren aan het eten toen de aarde plots begon te kraken onder onze voeten, en plots werd onze woning in twee gesplitst. Hier blijven zou betekenen dat we gewoon wachten op de dood.”