Grootmoeders keuken is alles wat je nodig hebt

Lene Kemps

Hij wijst naar een toren van anderhalve meter papier in de hoek van de kamer. Dat is het wetenschappelijk onderzoek waar hij zich heeft doorgeworsteld. Cammu (61) is gynaecoloog, maar geeft veel voordrachten over gezondheid.

«Na de lezing is er tijd voor vragen. De top drie van onderwerpen is dan: dementie, kanker en voeding, waarbij voeding met stip op één staat. Mensen hebben begrepen dat voeding belangrijk is, dat het een werktuig is waarmee ze hun gezondheid kunnen beïnvloeden. Maar hoe? Vetten zijn jarenlang slecht en plots niet meer. Zijn eieren nu ongezond of niet? Moet je nu vitaminen nemen of heeft dat geen zin? De wereld van het voedingsadvies is een ondoorzichtig bos van verwarrende voorschriften, en mensen kunnen er niet meer aan uit. Daarom heb ik me door die al die onderzoeken geworsteld, zonder vooringenomenheid, met een instelling van: show me the data. Word ik echt gelukkig van noten eten? Toon me het onderzoek en de gegevens.»

Gezond eten is ‘a piece of cake’ zegt u. En u stelt wat we eigenlijk allemaal weten: eet gevarieerd en met mate.

«Ons lichaam functioneert op drie bronnen: eiwit, suiker en vet. Daarnaast heb je vitaminen en mineralen nodig, en dan zijn we rond. We kunnen die stoffen tot ons nemen zoals we dat de voorbije generaties deden, via grootmoeders keuken: aardappelen, vlees en groenten. Een zetmeelbron, een eiwit-vet bron, en

groenten en fruit voor vitamines, mineralen en water. Het is geen kernwetenschap, het is heel simpel. Er zijn mensen die een bijzonder dieet nodig hebben, maar 90% van de bevolking heeft genoeg aan die drie dingen op zijn bord. Combineer dat met gezond bewegen en that’s it. Vergeet niet dat de gemiddelde leeftijd van een Belgische vrouw op dit moment 84 is, en dat is goed. We zijn eigenlijk vrij gezond.»

Waarom zijn we dan zo geobsedeerd door eten? Door powerfoods en superingrediënten?

«Wat ik voel als ik met mensen praat, is dat ze via voeding hun leven onder controle willen houden. God is dood en voeding is de nieuwe religie. We hebben de valse indruk dat we met wat we in onze mond stoppen het verschil zullen maken. Als ik ingrediënt X eet, word ik gelukkig, gezond en sterk. Een paar jaar geleden verscheen een artikel in het tijdschrift Science met de kop: ‘Kanker krijgen is brute pech’. Er zijn natuurlijk kankers die duidelijk het gevolg zijn van een foute levenswijze zoals roken, maar het merendeel is gewoon pech. Dat is best wel beangstigend. We zouden veel liever horen: eet elke dag broccoli, drink rodebietensap en je loopt minder risico. Helaas is dat niet het geval. Als gevolg van dat heilige geloof in voeding demoniseren we voedingsgroepen of ingrediënten. Eerst mochten we geen vetten, nu geen koolhydraten. Het worden hypes. Iedereen gaat plots gluten vermijden. Slechts één procent van de bevolking is niet in staat gluten (een eiwit) op te nemen, maar in Amerika eet al twintig procent van de mensen glutenvrij, wat onzinnig is.»

Hoe belangrijk is voeding in het totale gezondheidsprentje?

«Er is een lijstje van de Wereldgezondheidsorganisatie met factoren die een rol spelen in de gezondheid, uitgedrukt in relatief risico. Bovenaan staat als onbetwistbare boosdoener roken, een zeer ongezonde activiteit. Een roker die een leven lang twintig sigaretten per dag rookt, overlijdt tien jaar eerder dan een niet-roker. Dan volgt alcohol. De veronderstelde gezondheidsvoordelen van een glas rode wijn omdat het anti-oxidant reservatrol in de schil van de blauwe druif zit, zijn gebaseerd op zwak onderzoek. Vermijd alcohol. Bij vrouwen is er vanaf één consumptie per dag een verhoogde kans op borstkanker. Mannen hebben dat verhoogde risico niet, maar daar spelen dan weer de gevolgen van ongevallen, blessures en verslaving. Dan, op drie: voeding. Voeding speelt voor zo’n tien procent mee in de gezondheid.»

Waarom is dat voedingsadvies eigenlijk zo verwarrend?

«De wetenschap over voeding is jong en het onderwerp bijzonder complex. Neem nu rood vlees. Als je het gezondheidseffect daarvan wil kennen, moet je een grote groep mensen jarenlang volgen, erover waken dat ze echt veel rood vlees eten en hun eetgewoontes niet veranderen, en dan kan je na tien à twintig jaar misschien zinnige conclusies trekken. Misschien, want wie weet spelen er nog andere factoren in de levenswijze mee. Eigenlijk zou je die groep dan nog moeten vergelijken met mensen die geen rood vlees eten. Heel ingewikkeld allemaal. De consensus onder voedingsexperten nu is dat je beter geen ingrediënten meer bestudeert, maar totaalpakketten: het mediterrane dieet, het Aziatische eetpatroon… Dat kan interessant zijn.»

«Veel onderzoek gebeurt louter op orthomoleculair vlak, theoretisch dus. Men ziet biochemische processen en trekt conclusies die in abstracte zin misschien wel kloppen, maar in de realiteit niet bewezen zijn. Die vage beweringen worden dan ongenuanceerd uitvergroot door de media en van een muis wordt een olifant gemaakt. Omdat een groot en goed onderzoek zo moeilijk is, kan het vaak alleen als het gefinancierd wordt door derden, en soms zijn dat belanghebbenden. Dan krijg je cijfers in het ernstige British Journal of Nutrition over hoe gezond appels wel zijn, terwijl het onderzoek betaald werd door Pink Lady. Tja.»

Al die belangstelling voor gezond eten en toch zijn we te dik.

«We zijn niet allemaal te dik, hé. Vrouwen vinden dat heel snel van zichzelf, zelfs als ze een perfect normaal BMI hebben. Maar obesitas is een probleem, dat klopt. In 1975 was slechts één op de 21 aardbewoners obees, in 2015 al één op de acht. In Vlaanderen is het nu één op zeven. Wat is daar gebeurd? De grote reden is dat we in een maatschappij leven waar we voortdurend geconfronteerd worden met voedsel. Vluchten kan niet meer. Tv-series, kookboeken, reclame… Overal worden we verleid door eten. In het benzinestation, in de winkel, in de bioscoop…Terwijl we genetisch gezien nog steeds die jagers en verzamelaars zijn die vet en suiker willen opslaan om moeilijke tijden door te komen. Er is een complete mismatch tussen onze omgeving en hoe we geprogrammeerd zijn.»

Ziet u boeiende ontwikkelingen?

«Ik geloof in de toekomst van synthetisch vlees en insecten. We kunnen al die herkauwers niet blijven kweken om op te eten, dat is ethisch en ecologisch niet verantwoord. En ik kijk met belangstelling naar de studies van ons microbioom, de miljarden bacteriën die in en op ons lichaam leven, en hun invloed op onze gezondheid.»

Wat moet ik geloven dokter? Hendrik Cammu, Lannoo, € 19,99

De grote waarheden

Alle vetten zijn slecht
FOUT

«Verzadigde vetten (te vinden in vlees en dierlijke producten) danken hun slechte reputatie aan één Amerikaans onderzoek dat intussen weerlegd is. Vet is niet de oorzaak van hart- en vaatziekten, wél geraffineerde suiker. Omdat men nog steeds zo bang is van vet zijn fabrikanten het gaan vervangen door transvetten. En daar is iedereen het over eens: die zijn slécht. Het gaat om kunstmatig gemaakte onverzadigde vetzuren die in zowat alle producten zitten, van margarine tot snoep en pizza’s. Opletten voor gebak en fastfood dus.»

Suiker is slecht
JUIST

«Hoe meer calorieën dagelijks uit toegevoegde geraffineerde suiker worden gehaald, hoe hoger de sterfte. Vermijd verborgen suikers, in ketchup of kant- en klaarmaaltijden. Beperk of stop met frisdrank. Snoep minder. Probeer yoghurt of melk te zoeten met kruiden als kaneel en vanille.»

Zout is slecht
MIN OF MEER

«Er werd lang gedacht dat zout de grote veroorzaker was van hoge bloeddruk, maar dat klopt alleen bij mensen die gevoelig zijn voor zout. Andere mensen hebben net zout nodig, al zijn wetenschappers het er nog altijd niet over eens hoeveel dan wel.»

Veel fruit en groenten zijn gezond
MIN OF MEER

«Fruit en groenten helpen tegen hart- en vaatziekten, maar níet tegen kanker. Eet veel fruit en groenten, maar verwacht er geen wonderen van.»

Rood vlees veroorzaakt darmkanker
FOUT

«Bewerkt vlees — charcuterie, frikadellen, salami... — kan darmkanker veroorzaken. Rood vlees misschien ook, maar bewezen is het niet.»

Van lightproducten vermager je
FOUT

«Als je wil vermageren, moet je gewoon minder eten. Onderzoek wijst uit dat mensen meer naar binnen werken van een product als er light op staat. En uiteindelijk meer calorieën binnen krijgen.»

Van sport vermager je
FOUT

«Lichaamsbeweging is het beste medicijn: je voorkomt er suikerziekte, hartproblemen en beroertes mee, en verlaagt je risico op kanker. Maar je wordt er níet slanker van, het helpt zelfs niet om op gewicht te blijven.»

Veel water drinken is de boodschap
FOUT

«Water is uiteraard gezond. Het is populair omdat het geen calorieën aanbrengt en het hongergevoel verdringt. Maar we hebben er geen liters van nodig. We hebben een geweldig mechanisme dat aangeeft wanneer we moeten drinken: dorst. Dat vocht kan trouwens ook uit fruit, thee, soep en dergelijke komen.»