Vijf redenen waarom Rusland het Syrische regime blijft steunen

Ruslands vriendschappelijke banden met Syrië gaan al mee sinds de Koude Oorlog. De toenmalige Sovjet-Unie steunde Syrië, en kreeg in ruil toegang tot de Middellandse Zee via de marinebasis in het Syrische Tartous. Na de val van de Sovjet-Unie begin jaren '90 loopt die steun echter terug.  Onder Poetin, die van Rusland weer een grootmacht wil maken, worden de economische banden met Syrië opnieuw aangehaald. De marinebasis in Tartous, voor Rusland strategisch erg belangrijk, wordt in 2008 weer geopend. 

In 2011 breekt de Arabische Lente uit in het Midden-Oosten. In onder andere Libië, dat tot dan toe een bondgenoot van Rusland was, wordt de toenmalige leider Khaddafi afgezet. Rusland verliest een belangrijke (handels)partner in het Midden-Oosten. 

Kort daarna barst de burgeroorlog in Syrië uit. Rusland schaart zich achter het regime van Assad en krijgt zo een nieuwe bondgenoot in de regio. Wanneer IS in 2014 een plotse opmars maakt en zo het conflict in Syrië een nieuwe dimensie geeft, verklaart Rusland zich achter Assad te blijven scharen om de strijd tegen terreur op te voeren. De steun beperkt zich voorlopig tot het leveren van voorraden en materiaal.

(Lees verder onder de foto)

Tussen augustus en oktober 2015 worden tussen Rusland en Syrië afspraken gemaakt om Ruslands aanwezigheid in het conflict te verhogen. Rusland gaat zich voor het eerst rechtstreeks mengen in Syrië, door het regime van Assad van soldaten te voorzien en geregeld luchtaanvallen uit te voeren. De marinebasis van Rusland in Tartous wordt uitgebreid. De Russische steun wordt nu voor het eerst direct en concreet. 

De grote vraag is waarom Rusland zijn engagement in 2015 plots opvoert, ondanks het feit dat het conflict in Syrië op dat moment al zo'n vier jaar aan de gang is. Wat wint Rusland daarbij? 

(Lees verder onder de foto)

Assad vraagt Rusland in september 2015 officieel om hulp, om samen met het regime de strijd tegen de terreurdreiging van IS op te voeren. IS is al van bij het begin van de burgeroorlog actief in Syrië, maar pas vanaf 2014 wordt de omvang van de dreiging duidelijk. Rusland gaat in op het verzoek. De hoofdreden voor het verhoogde engagement van Rusland lijkt dus de strijd tegen het opkomende IS te zijn, iets wat president Poetin ook altijd heeft volgehouden.

Al snel echter blijkt dat de Russische luchtaanvallen niet enkel de IS-bolwerken viseren, maar elke groepering die zich tegen Assad keert, ongeacht de steun die ze genieten van het Westen. Het Westen verwijt Rusland de Syrische oppositie te viseren.

Toch klopt het deels dat Rusland wil strijden tegen IS. Rusland kampt immers al enige tijd met moslimfundamentalisme in regio's als Tsjetsjenië en Dagestan. Moskou vreest dat het ontstaan van een IS-kalifaat in Syrië een nefaste invloed kan hebben op deze regio's, en wil tonen dat het in staat is opstandige bewegingen neer te slaan.

Er zouden daarnaast zo'n 5.000 IS-strijders van Russische origine uit Centraal-Azië en de Kaukasus vechten in Syrië. Moskou maakt zich begrijpelijk zorgen dat deze radicalen met gevechtservaring zouden terugkeren naar Rusland. Vanuit het oogpunt van nationale veiligheid rechtvaardigt Rusland dus zijn ingrijpen in Syrië, tegen IS.

Maar dat Rusland zich uitsluitend wegens de IS-dreiging zou mengen in het conflict, is te simplistisch. Er zijn nog andere factoren die meespelen.

Eerst is er de aanwezigheid van de Verenigde Staten in het conflict. Rusland beschouwt een militaire interventie van de VS vaak als een poging van de VS om hun geopolitieke invloed verder uit te breiden.

(Lees verder onder de foto)

De aanwezigheid en voortrekkersrol van de VS in Syrië werkt dan ook als een rode lap op een stier. Rusland wil zijn invloedssfeer in het Midden-Oosten en zijn strategische positie aan de Middellandse Zee niet verliezen, en besluit een meer uitgesproken leidersrol op te nemen in het conflict.

Daarnaast is Ruslands aanwezigheid in Syrië ook een prestigekwestie. In september 2015 heeft Rusland immers veel van zijn pluimen verloren. De crisis in Oekraïne heeft Rusland op het vlak van internationale politiek buitenspel gezet.

De daaropvolgende economische sancties die worden uitgevaardigd door het Westen, brengen het land in een diepe, economische crisis. Rusland telt op het wereldtoneel niet meer mee en worstelt met de interne problemen.  

Door zich als een sterke macht te profileren in Syrië krijgt Rusland opnieuw aanzien. Moskou toont dat Rusland een land blijft waar rekening mee moet worden gehouden, en wil de nationale trots herstellen. Door zich achter het regime van Assad te scharen, zet Rusland ook het Westen voor het blok. Het Westen kan immers geen beslissingen nemen in Syrië, zonder ook te luisteren naar Ruslands visie op het het conflict.

Ten slotte gebruikt Poetin Syrië als zijn militaire speelplein. Het inzetten van Russisch wapentuig in Syrië heeft twee doelen: enerzijds heeft Rusland de mogelijkheid om zijn nieuwe militair materiaal uit te testen in de praktijk, anderzijds is het een vorm van spierballengerol naar het Westen toe, om te tonen waar Rusland militair gezien toe in staat is.

Dat laatste gaf Poetin al aan in zijn State of the Union begin maart 2018. Hij vermeldde toen dat Rusland al in Syrië bewezen had over welk militair potentieel het beschikt. Syrië is met andere woorden een prima gelegenheid voor Rusland om opnieuw aan te tonen hoe sterk het wel staat.