"De wetenschap biedt geen zekerheid, doe alles met mate"

Volgens één studie is een glas rode wijn goed voor het hart, volgens de meest recente studie is elk glas alcohol er een te veel voor je cardiovasculair systeem, en verkort alcohol je levensduur. Studies spreken elkaar tegen, maar toch hebben die studies zin, zo zei Cornelis, al was het maar omdat ze mensen doen nadenken over de dingen. 

Voor echt advies moeten we niet naar die studies kijken, zegt Cornelis. Als je alles hoort, ook over andere voeding, dan lijkt het soms wel of we niets meer mogen. Anderzijds is het niet moeilijk je voor te stellen dat alcohol niet goed is voor je lichaam, zo zei hij, en de vaak gehoorde spreuk "alles met mate", is hier wel van toepassing. 

"Alles met mate", dat betekent dan "niet te veel", en dan kijkt men naar de wetenschap om te weten te komen wat "niet te veel" is, maar die lijkt er ook niet uit te komen. Dat is nu eenmaal wetenschap, en alles bij elkaar vindt Cornelis het een goede zaak dat dergelijke studies in de media komen. Belangrijk is dan wel dat er een beetje duiding bij komt.

Op het eerste gezicht heerst er immers verwarring alom, maar dat komt volgens Cornelis omdat men als leek niet goed weet hoe wetenschap tot stand komt, en het is belangrijk dat dat door de media en de wetenschappers zelf "vertaald" wordt.

Neem bijvoorbeeld, zo zei Cornelis, een onderzoek waarvan het resultaat is dat er 1 kans is op de 10 dat men sterft. Daar moet je dan zeker meer stoppen, maar men kan ook zeggen, "9 kansen op de 10 dat er niets aan de hand is, dus ga er maar mee door". 

Het heeft vooral te maken met kansen, nooit met zekerheid, wetenschap geeft nooit zekerheid, zo zei Cornelis, en hoe je met die kansen omgaat. En daarom is het heel belangrijk welke termen men gebruikt. Als iemand in zijn krantenkop zet: "Dit doe je nooit, hier ga je dood van, dit is levensverkortend", dan gaat men mensen doen panikeren, terwijl als men zegt: "Doe maar 10 glazen per week", dan kan men zeggen dat je mensen aanzet tot alcoholconsumptie. Dus vooral het genuanceerd uitdrukken van de dingen is belangrijk.  

Die nuancering ontbreekt soms in de media, want men leest de krantentitel, maar men heeft de context niet. Moet men dan relativeren en zeggen: Ja, het is maar één onderzoek, ik neem daar acte van, maar er komen nog onderzoeken? 

Inderdaad, zei Cornelis, er komen nog andere onderzoeken. Wetenschap is iets dynamisch, dus het kan best zijn dat men de ene week te horen krijgt dat iets goed is, en de andere week dat het minder is. 

Wat men ook moet weten, zei de wetenschapsfilosoof, is dat zo'n onderzoek gaat met proefpersonen, en belangrijk is hoeveel proefpersonen er meespelen, in welke cultuur, etc. En het is ook niet zo dat men die mensen gedurende een aantal jaren alcohol laat drinken, en dat men dan gaat kijken: de levensverwachting was 75 jaar, je hebt zoveel alcohol gedronken, dus het klopt, je bent 5 jaar vroeger gestorven. Dat zou men moeten kunnen doen, zei Cornelis, maar zo gaat het nu eenmaal niet. 

Wat ook meespeelt is dat het beeld vertekend wordt als men mensen met andere levenspatronen in de groep heeft. Dat staat natuurlijk wel in het onderzoek, maar daar heeft de leek, en wellicht ook de journalist, geen toegang toe.  Nochtans zou men daar ook nuanceringen voor kunnen aanbrengen.  

Een ander punt is de eerste filter, de wetenschappers zelf, die wel correct rapporteren aan de academische wereld, maar als ze naar de media stappen, dan doen ze dat soms wel eens te vlug, en gaan ze soms kort door de bocht, ook daar zijn voorbeelden van, zei Cornelis. 

En dan wordt er al snel iets gezegd als: "Je moet voorzichtig zijn, je mag nooit meer drinken", terwijl er in het onderzoek uiteindelijk staat "we hebben met ongeveer 2.000 proefpersonen gewerkt, en daar hebben we een indicatie gevonden dat zus en zo", dus men moet dat wel met een korrel zout nemen, de kleine lettertjes daar hebben we immers geen toegang toe. 

Cornelis zelf zal er vanavond geen glas voor laten, ook al zou hem dat dan een halfuur van zijn leven kosten. Het is hetzelfde met zowat alles, zei hij, bijvoorbeeld ook met joggen. Daar weet men van dat men een dagje moet lopen, dat is gezond, maar alle dagen lopen is dan weer niet gezond, men moet een dagje overslaan. En met alcohol is dat hetzelfde, alles met mate, ook alcohol.