17 ebola-doden in Congo: hoe groot is de kans op een nieuwe epidemie?

In 2014 maakte de wereld kennis met het toen nog relatief onbekende ebola-virus. In Guinee, Sierra Leone en Liberia - in het westen van Afrika - raakten 30.000 mensen besmet met het virus, van wie er 11.300 (ruim een derde) stierven. Ebola veroorzaakt koorts en bloedingen die meestal leiden tot de dood.  Het virus is zeer besmettelijk en wordt verspreid door vleermuizen die het overdragen op apen. Mensen raken besmet door het eten van besmet apenvlees, en dragen het virus op hun beurt over via hun zweet, urine, stoelgang, braaksel en sperma.  

Het virus kon in 2014 met veel moeite bedwongen worden. Op een paar uitzonderingen na, vielen er elders in de wereld geen slachtoffers. Maar nu is ebola dus terug, in Congo, waar het de afgelopen dagen vermoedelijk 17 doden maakte. Moeten Afrika en rest van de wereld zich voorbereiden op een nieuwe epidemie? Neen, denkt professor Johan Van Griensven, die in het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen de eenheid Verwaarloosde Tropische Ziekten leidt.

Professor Van Griensven: "Congo is maar al te goed met het ebola-virus vertrouwd, want het is het eerste land dat er in 1976 mee te maken heeft gekregen. (ebola is genoemd naar de gelijknamige rivier in Congo - red.) Het heeft sindsdien wel meerdere uitbraken gehad, dus de overheden weten intussen hoe ze met het virus moeten omgaan. In West-Afrika was dat vier jaar geleden anders. Daar hebben de autoriteiten te laat gereageerd omdat ze het virus niet meteen herkenden. "  

De huidige uitbraak situeert zich bij Bikoro, een dunbevolkte stad op een kleine 400 kilometer van Kinshasa. Medewerkers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Artsen zonder Grenzen zijn ter plaatse om samen met de lokale autoriteiten het virus in te dammen. Omdat de streek zo dun bevolkt is en de autoriteiten alert gereageerd hebben, is de kans dat het virus nog veel meer slachtoffers maakt eerder klein. 

"Het grootste gevaar is dat het virus zich verspreidt naar de grote steden", zegt professor Van Griensven. "Kiboro ligt aan de Congo stroom waar veel verkeer is en die loopt langs de miljoenensteden Kinshasa en Brazzaville. Als het ebola-virus zich via die weg zou verspreiden, dan zou dat een doemscenario zijn. Maar ik denk dat die kans eerder beperkt is." 

Sinds de epidemie van 2014 is de medische wereld ook beter gewapend tegen het ebola-virus. Zo is er aan het eind van de uitbraak in West-Afrika een vaccin getest dat goede resultaten geeft. Het vaccin biedt bescherming tegen het virus en is in West-Afrika toegediend aan mensen uit de onmiddellijke omgeving van patiënten. Op die manier kon worden voorkomen dat hele gemeenschappen ziek werden.     

"Het vaccin is nog niet gebruikt in Congo maar in principe zou het daar ook moeten werken", zegt professor Van Griensven. “Of in Kiboro vaccins gebruikt zullen worden, hangt af van de duur van de uitbraak, gezien de voorbereidingen toch enige tijd vragen.”

Ebola komt tot nu toe alleen maar in Afrika voor, en dan vooral in Congo. De kans dat het virus ook elders ter wereld toeslaat, is eerder klein. Het virus lijkt van oorsprong Afrikaans te zijn en nergens anders voor te komen.  Om te voorkomen dat ebola via besmette reizigers toch de wereld verovert, houdt de Wereldgezondheidsorganisatie het virus - en de opvolging van patiënten - streng in de gaten. "Wij hebben geen argumenten om te geloven dat ebola ons snel zal bedreigen, al moeten we wel waakzaam blijven", besluit professor Van Griensven.