Van Overtveldt laat blockchain voor vastgoed, btw en douane onderzoeken

De studie moet ook leiden tot een "confidentiële analyse" over de impact op onder meer de FOD zelf, maar ook cijferberoepen, banken en het notariaat. Het kabinet ontkent alvast niet dat blockchain een aanzienlijke impact op het personeelsbestand kan hebben.

Blockchain is een technologie waarbij een heel computernetwerk bepaalde transacties registreert en controleert. Vervalsen is daarbij nagenoeg uitgesloten. In Georgië zou bij het bevoegde agentschap door de invoering van blockchain een derde van het aantal ambtenaren zijn overgebleven.

Sommigen achten de technologie dan ook erg geschikt voor bijvoorbeeld vastgoedregistratie. Ook in ons land wil men nu de mogelijkheden onderzoeken. "Stilzitten is geen optie, dus men moet constant nieuwe evoluties en technologieën bekijken om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor de organisatie van de fiscus. Het is vooral de bedoeling om eerst op macroniveau te bekijken waar blockchain een meerwaarde kan bieden", klinkt de motivatie op het kabinet van de minister.

De FOD Financiën gaat daarom een studie laten uitvoeren op drie domeinen. De opvallendste is wellicht de inzet van blockchain "voor het identificeren van vastgoed en de mogelijkheid ervan om een alternatief te vormen voor de traditionele registratie van de aankopen, cessies, verdelingen van deze goederen".

Ook voor de btw-controle van Belgische bedrijven - "een enorm werk", aldus de FOD - wordt de technologie als kanshebber gezien, net zoals voor een betere traceerbaarheid van containers door de douane.

De gevoeligheid van het dossier kan mogelijk blijken uit het feit dat de studie ook een "confidentiële analyse" moet opleveren over de impact op de FOD, maar ook externe partners zoals cijferberoepen, notariaat en banken.

In het bestek voor de studie klinkt het dat door blockchain de rol van de staat en de partners fundamenteel in vraag wordt gesteld. Gevraagd aan het kabinet-Van Overtveldt of een terugloop in personeel zoals in Georgië ook hier mogelijk is, klinkt het: "Dat zou kunnen. We kunnen niet vooruitlopen op de resultaten van de studie. We hanteren een strategie waarbij de FOD zich meer en meer focust op de kerntaken en de efficiëntie daarvan verhoogt. Dat kan versneld worden door de afbouw van overhead of inefficiënte processen en structuren. Digitalisering en technologie zorgt er voor dat meer mensen zich efficiënter met deze kerntaken kunnen bezighouden."

Een eindrapport moet klaar zijn in de lente van 2019, de hele opdracht in 2020. Het kabinet kon niet meteen antwoorden op de vraag waarom de analyse confidentieel moet zijn.

Maka De Lameillieure, onderzoeker aan de Antwerp Management School spreekt van een zeer goede zaak. "Dit onderzoek had al vroeger moeten gebeuren. Er zijn heel wat administratieve taken die met blockchain kunnen worden vermeden."
"In het buitenland zijn dergelijke studies en 'use cases' al een tijdje lopende", vervolgt ze. "In Georgië zijn er al 1,2 miljoen succesvolle registraties van eigendom sinds april 2017. Maar er zijn nog meer mogelijkheden. In Denemarken heeft de belastingdienst de 'vehicle wallet', met daarin alle stappen die een auto doorheen de levenscyclus kan meemaken, zoals reparaties, leningen, verzekering en verkoop."

De Lameillieure haalde eerder ook al het voorbeeld aan dat door blockchain een huis kopen in Georgië nu een kwestie van uren is geworden. In België duurt dat proces soms maandenlang.

Bij de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat verwelkomt men de studie evenzeer. Men verwacht dat heel wat administratieve taken door blockchain zouden kunnen wegvallen en dat er meer tijd zal overblijven voor complexere dossiers en advies. De impact op hun personeel schatten ze daarom als beperkt in. De koepel is zelf ook aan een blokchainproject aan het werken.

Verschillende vakbonden bij de FOD Financiën zijn niet a priori tegen de invoering van blockchaintechnologie in hun werking. Een mogelijk effect op het personeel wordt erkend, al klinkt het ook dat de fiscus nu al op het tandvlees zit en dat de technologie ervoor kan zorgen dat personeel opnieuw richting controletaken kan. Een grote 'maar' is er ook. Kan de FOD dit degelijk invoeren, na eerdere mislukte ICT-projecten?

De vakbonden ACV Openbare Diensten en NUOD-Financiën geven aan dat ze nog niet van de studieplannen hadden gehoord. "Het idee lijkt ons goed, want we moeten met de tijd meegaan, maar we houden ons hart vast voor de invoering", zegt Ronny Meykens (NUOD). "We hoorden recent de ICT-manager zeggen dat we tien jaar achterstaan. Qua personeel kan het voor de gegevensinvoer wel een besparing zijn, maar om het dan te kunnen gebruiken, zal het alle hens aan dek zijn, omdat de data bruikbaar moet worden gemaakt met toepassingen, wat de moeilijkheid bij Financiën is", vervolgt hij.

"Het kan het werk efficiënter maken, maar of het met zoveel minder personeel gaat zijn, weet ik niet", zegt Marc Nijs (ACV). "We zitten nu met 22.000 personeelsleden tegenover circa 36.000 toen ik startte. Bepaalde administraties zijn quasi leeg, en de uitstroom is gigantisch, terwijl er door de brexit enkele honderden mensen moeten bijkomen."

"Op dit ogenblik wordt een groot deel van de btw-controles door een tekort gedaan door mensen van de directe belastingen. Als er nu een hulpmiddel zou zijn, waardoor de btw-controle sneller kan gaan, kan het misschien weer door de meer gespecialiseerde btw-controleurs gebeuren", besluit hij.