Brian Wilson en Andy Warhol in één: zo briljant is Kanye West

Kanye West maakte er de voorbije weken een potje van. Met een aantal hysterische Twitter-berichten schaarde hij zich achter de rechtse regering van Donald Trump, tot afgrijzen van de veelal links georiënteerde Amerikaanse popwereld.

Was het een stunt om zijn nieuwe album te promoten? Of een absurde performance à la Andy Kaufman? Is Kanye West écht het noorden kwijt? De man die ooit door president Obama als een "jackass" werd afgedaan, staat hoe dan ook al twintig jaar lang bekend als een briljante vernieuwer wiens invloed op de huidige popcultuur onweerlegbaar is. Vorig week toonde hij alvast nog eens een glimp van zijn genie op Daytona, de nieuwe plaat van rapper Pusha T, die West integraal van een uitgekiende, soulvolle productie voorzag. U bent vergeten hoe grensverleggend Kanye eigenlijk is? We helpen het u te herinneren aan de hand van vijf verwezenlijkingen.

1. Hij maakte hiphop weer ongecompliceerd en prettig

Waar stond hiphop voor, toen Kanye aan het begin van de jaren 2000 de kop opstak? Bling en booty. De mainstreamrap zat vol geile gangsters die niets hadden geleerd van de moorden op Biggie en Tupac. Oké, natuurlijk waren er ook kwaliteitsvolle rappers. Alleen namen die zichzelf hopeloos ernstig – denk: Common, Mos Def, The Roots. Het tij keerde toen N*E*R*D en Timbaland hun greep op de zwarte pop verstevigden en – uiteraard – toen Kanye de nieuwe, frisse poppy hiphopstroming omtoverde tot een woeste rivier.

O zeker, hij pochte dat de stukken ervan afvlogen, zoals dat gaat in hiphop. Maar hij deed het met schalkse knipoogjes naar de popcultuur en de consumptiemaatschappij, naar kitsch en dure merken. "Back when they thought pink Polos would hurt the Roc”, rapte hij in 'Touch the Sky’. En ook: "Back when Gucci was the shit to rock” en"Damn, them new loafers hurt my pocket”. Yep, Kanye profileerde zich als een preppy socialite in roze polo’s en veel te dure loafers. Hij dealde geen drugs of bezondigde zich niet aan drive-by shootings. Hij wilde liever gaan shoppen op Rodeo Drive of trok een namiddagje naar het MoMA. Kanye probeerde geen nieuwe bewustwording te verkopen. Alleen zichzelf.

Pas later in zijn carrière slopen er referenties naar de Afro-Amerikaanse strijd in zijn teksten, evenals een drang om de non-believers het nakijken te geven. Hoe beroemder Kanye werd, hoe krankzinniger zijn rhymes. Kunst en karikatuur werden op brute wijze met elkaar vervlochten, zoals in 'I Am a God’: "So hurry up with my damn massage / In a French-ass restaurant / Hurry up with my damn croissants.” Onnozel, ja, maar voor een rapper wél hilarisch.

2. Hij haalt het allerbeste uit zijn collaborators

Nog voor Kanye zelf platen begon te maken, tilde hij de artiesten voor wie hij beats fabriceerde naar een hoger niveau. Hij schonk Jay-Z superbe hiphopsoul voor diens meesterwerk The Blueprint en redde de carrière van Common door diens uitstekende album Go te producen. Wests vroegste producties waren van gospel doordrongen collagesculpturen die voor memorabele performances zorgden. Talib Kweli, Alicia Keys, Dilated Peoples, Slum Village, John Legend: ze haalden allemaal het onderste uit de kan voor Kanye.

Ook op zijn eigen albums dreef Kanye gastzangers en -producers tot het uiterste. Wie bij Kanye thuis wordt uitgenodigd voor schrijf- of brainstormsessies weet wat er op het spel staat. Een featuring bij Kanye kan je carrière een stevige boost bezorgen, en dus organiseerde hij voor Yeezus producerskampen waar gerenommeerde elektronicatovenaars het tegen elkaar moesten opnemen. Hippe klankentappers als Arca, Evian Christ en Gesaffelstein kwamen er als overwinnaars uit de bus.

Kanye inspireerde ook de allergrootsten. Hij liet Daft Punk op Yeezus bewijzen dat het Franse duo zijn punkroots nog niet heeft verloochend. Nicki Minaj gaf de allerbeste performance van haar carrière in 'Monster’, het hoogtepunt van zijn album My Beautiful Dark Twisted Fantasy. Op The Life of Pablo perste hij uitmuntende vertolkingen uit Rihanna, Kendrick Lamar, Sia en Chance The Rapper. En ten tijde van Watch the Throne, zijn collab met Jay-Z, was het vooral die laatste die de lovende kritieken goed kon gebruiken. Voor Kanye was het gewoon de zoveelste triomf.

3. Hij dwong hiphop naar onverkende oorden

Nagenoeg elke Kanye-plaat stuurde het hiphopgenre – en niet zelden de popmuziek tout court – resoluut een nieuwe richting uit. Wests met soulsamples beladen eerste drie platen vonden een resem navolgers die het format gretig kopieerden. Zoals Lupe Fiasco, Chance The Rapper, Macklemore, J.Cole en Childish Gambino. Met 808s & Heartbreak, een plaat waarop hij zijn liefdesverdriet verdronk in blikkerige autotune-effecten, gaf hij het startschot voor een legioen rappers en r&b-zangers die de melancholische r&b-hiphop van die plaat als blauwdruk gebruikten. The Weeknd en Drake danken er hun carrière aan. 

Kanye voelde zich nooit te beroerd om weirde shit te maken. Zijn door de internationale pers geroemde platen My Beautiful Dark Twisted Fantasy en Yeezus bewezen dat rappers niet noodzakelijk bij hun leest moeten blijven en mogen experimenteren met elektronica, industriële noise of epische, door King Crimson-samples getriggerde jams. The Life of Pablo baarde dan weer een hybride van hiphop en r&b die iedereen van Rag 'N' Bone Man over Khalid tot Logic inspireerde. Kanye sloopt de muren tussen genres en herdefinieert ze. Hij herschikte meermaals de popconventies en scheen een licht op onbewandelde paden. Niet slecht voor een jackass.

4. Hij is niet bang om pop te maken

Toen wij Kanye West in 2006 voor het eerst op een podium zagen, in de Brusselse Ancienne Belgique, openbaarde hij zich aan ons als een overenthousiaste ceremoniemeester die zijn funky hiphop aan een strijkkwintet koppelde. Die strijkers speelden een flard uit 'Eleanor Rigby’ van The Beatles, terwijl Kanye breed grijnzend stond te dirigeren. Wat later danste hij op 'Bitter Sweet Symphony’ van The Verve of doorspekte hij zijn eigen beats met 'Sweet Dreams’ van Eurythmics. Kanye is een popman. Geen grimmige, avant-gardistische undergroundrapper. Hij wil een zo breed mogelijk publiek plezieren, maar alleen op zijn eigen voorwaarden.

Geen wonder dat hij een meester is met hooks: in zijn hits gieren de catchy refreinen en slimme, herkenbare motiefjes je om de oren. Kijk naar hoe leep hij met samples uit popklassiekers omspringt. 'Diamonds Are Forever’ van Shirley Bassey, 'I Got a Woman’ van Ray Charles, 'Move On Up’ van Curtis Mayfield, 'Harder Better Faster Stronger’ van Daft Punk, 'Strange Fruit’ van Nina Simone, 'Woods’ van Bon Iver: stuk voor stuk liedjes met een al onwrikbare reputatie die Kanye gewiekst in zijn eigen universum smokkelde, zonder die nummers te bruuskeren. 

Of kijk naar hoe slim hij een akoestisch gitaarriff van Paul McCartney omturnde tot de monsterhit 'FourFiveSeconds’, zijn duet met Rihanna. Nu puurt hij popgoud uit complexe harmonieën en weelderige arrangementen, dan weer hercontextualiseert hij overbekende elementen uit de popcultuur. Hij is Brian Wilson en Andy Warhol in één.

5. Hij is een unieke rapper, wat puristen ook mogen beweren

In de documentaire Something from Nothing: The Art of Rap, waarin de raplegende Ice-T de beste Amerikaanse rappers voor de camera haalt om te freestylen, duikt halverwege ook Kanye op. Hij wordt er geïnterviewd in een portaaltje en barst los in een kolkende rap die almaar heftiger wordt. Yeezy kijkt recht in de camera, dropt regels als "Choke a South Park-writer with a fish stick / I insist that y’all get off of this dick” (een sneer naar South Park, dat hem genadeloos parodieerde) en hij eindigt met een ziedende raptirade tot hij haast in ademnood komt. Het is een impressionante performance waarbij je instinctief terugdeinst.

Kanye moet het niet hebben van een duizelingwekkende ritmiek zoals Eminem, noch van doorwrochte filosofieën zoals KRS-ONE. Hij is geen veelzijdige verhalenverteller à la Kendrick Lamar. Evenmin beschikt hij over een donkerbruin stemgeluid en een lome, funky flow à la Snoop Dogg. Kanye’s raps wringen en schuren meer dan ze vloeien. Hij distilleert als het ware een rapstijl uit zijn van de pot gerukte persoonlijkheid: met vuur en furie, met knettergekke gedachtesprongen of geschifte klankspielereien waar geen enkele andere rapper op komt. 

Dan hebben we het niet over zijn debiele "Poopy-di scoop / scoop-diddy-whoop” in het recente 'Lift Yourself’. Denk eerder aan het onweerstaanbare, stug voortploegende refrein van 'Clique'. Of aan zijn ijselijke gekrijs in 'I Am a God’: een kippenvelverwekkende kreet, dwars over de beats heen, die je eerder in death metal of van Einstürzende Neubauten verwacht. Kanye verwart en desoriënteert. Hij kiepert de popmuziek ondersteboven. En dat, beste hiphoppuristen, is fucking briljant.