"Vrees dat dit voorbode is van lange tijd van internationale ontrafeling en van terugkeer naar harde machtspolitiek"

"Een slotverklaring in een topoverleg is altijd de kers op de taart", zegt Holslag. "Als die niet getekend wordt, is dat een blamage voor alle partijen aan tafel. Het is ook heel symbolisch, in die zin dat het de grote verdeeldheid binnen de westerse wereld en de G7-top typeert en de verzwakking van de Euro-Atlantische gemeenschap. Ook binnen Europa nemen de verdeeldheid en de fragmentatie toe en dat maakt het heel erg lastig om ons te weren in de wereld en om onze belangen te verdedigen."

(lees verder onder de foto)

Concreet gaat het conflict op de G7-top over de handels­tarieven. Naar aanleiding van de Amerikaanse importheffingen op staal en aluminium had de Canadese premier Justin Trudeau aangekondigd dat zijn land zou doorgaan met tegenmaatregelen. Waarop Trump nu opnieuw met tegenmaatregelen dreigt, waardoor onder meer de import van Europese en Canadese auto's naar de VS getroffen zou worden. 

Of we dan nu kunnen spreken van een handelsoorlog, is moeilijk te zeggen volgens Holslag. "Traditioneel is een handelsoorlog vooral een kwestie van de invoer zoveel mogelijk te beperken. Vandaag neemt dat veel andere vormen aan: je kunt je industrie proberen een duw te geven door veel financiële steun te geven:  je kan bijvoorbeeld proberen om via fiscaliteit en belasting­hervormingen competitiviteit te winnen. Het is allemaal heel moeilijk uit te maken of we nu over een handelsoorlog spreken of iets anders. Er is geen oorlogsverklaring."

"Het feit is wel dat dit Europa en ook onze belangen heel zwaar ondergraaft. Europa is traditioneel een exportgerichte economie, vooral ook door Duitsland, dat toch de grote economische machine is, maar ook door Vlaanderen en België. Wij zijn erg afhankelijk van export naar de VS, ongeveer 5 à 6 procent van export uit Vlaanderen gaat naar de VS. Maar ook een flink stuk van onze export gaat naar Duitsland en via Duitsland gaat dat dan alsnog naar de VS. Dat zijn voornamelijk auto's. De VS voert veel Duitse auto's in en een van de grote prioriteiten van Trump en zijn handelssecretaris was om minder auto's te gaan invoeren. De Amerikanen vinden dat Duitsland een ongeëigend concurrentievoordeel heeft, omdat het profiteert van een euro die in vergelijking met een sterke Duitse economie te laag geëvalueerd is en dat wil de VS aanpakken. Maar door op dat soort sectoren maatregelen te gaan treffen, raak je de hele Europese Unie."

(lees verder onder de foto)

"Staal en aluminium, waarvoor Trump al maatregelen heeft genomen, waren eigenlijk een opwarmertje voor een strijd om de sector waar het eigenlijk over gaat: de autosector. Als de Amerikanen hard zullen gaan op de autosector, dan denk ik dat het voor Europa moeilijk wordt, alsook voor Vlaanderen. Vlaanderen wordt nu al geconfronteerd met de gevolgen van de brexit. Zeven procent van de Vlaamse export gaat naar het Verenigd Koninkrijk, daar komen nog eens de spanningen met de VS bij en ten derde is er ook de onzekerheid vanuit Italië - daar is veel onvoorspelbaarheid over de economische koers die het land gaat varen en dat maakt de beurzen in Europa erg nerveus."

"Japan is in eerst instantie bezorgd omdat het erg rekent op evenwichtige handel met de VS en met de Europese Unie. Chinezen weten het niet zo goed. Aan de ene kant is verdeeldheid binnen de G7 een onvoorstelbare opportuniteit, zeker nu veel Europese leiders zeggen dat ze met Trump geen zaken kunnen doen en dat ze hem niet vertrouwen. Aan de andere kant is er ook bezorgdheid, want Trump zet niet alleen op Europa maar ook op China druk. Zo is er nog altijd een discussie aan de gang over 200 miljard dollar aan compensaties om de handel tussen China en de VS opnieuw in evenwicht te krijgen. China weet ook niet hoe ver de VS daarin zal gaan. Het is dus een bijzonder moeilijke situatie: aan de ene kant isoleren de Amerikanen zichzelf, aan de andere kant zie je dat Europa als gevolg van de spanningen met de VS ook verzwakt en verder verdeeld raakt en je hebt ook China dat niet weet wat het daarmee moet."

(lees verder onder de foto)

"Je gaat naar een economische orde wereldwijd die zonder meer blijft fragmenteren, waarin overheden en staten meer zullen tussenkomen en dat staat natuurlijk haaks op onze politiek. Wij verwachten dat de wereld open en vrij wordt, maar het tegendeel is aan het gebeuren. Ik vrees dat dat vooral voor een economie als die van Vlaanderen de komende jaren heel veel problemen zal veroorzaken als die trend van globalisering zich zal verderzetten. We moeten bijzonder alert zijn."

"Ik denk dat we daar twee sporen moeten volgen. Eerst en vooral moeten we kijken wat we binnen de regels van de internationale handelsorganisatie kunnen doen. Dat kunnen bijvoorbeeld tegenmaatregelen zijn of we kunnen duidelijk maken dat we die tegenmaatregelen pas nemen als de Amerikaanse actie doorgaat. In zo'n proces zijn er natuurlijk altijd risico's: als je je te zwak opstelt, dan lopen de anderen over je heen en als je te roekeloos bent, dan is er escalatie en daar heeft ook niemand iets aan. Het wordt een moeilijke evenwichtsoefening. Dat is ook een van de belangrijke dingen aan staatsmanschap: op zo'n moment moet je je hoofd koel houden en als een schaker vooruitdenken."

Aan de andere kant moeten we op langere termijn nadenken hoe we onze eigen economie iets minder kwetsbaar kunnen maken. Uitvoeren is goed en belangrijk in een tijd dat de wereld open is en dat er vrijhandel is, maar je moet je ook kunnen voorbereiden op een wereldorde die minder gunstig gezind is. Ik denk dat we voor een stukje moeten nadenken hoe we onze afhankelijkheid van export maar ook van buitenlandse investeringen kunnen afbouwen of we moeten op zijn minst zoeken naar een nieuw evenwicht. Anders denk ik dat de Vlaamse economie op termijn een speelbal op de golven wordt."

"Begrijp me niet verkeerd: ik wil niet naar protectionisme. Ik wil van Vlaanderen geen nieuw Noord-Korea maken." Maar Holslag pleit wel voor meer Vlaamse verankering. "We moeten onze binnenlandse markt toch vooral proberen te ontwikkelen in functie van de lokale economie. Ik denk dat we daar ook hefbomen voor hebben: denk maar aan lokale overheden en aanbestedingen. En ook moeten we de markt eerlijker maken: de enorme kosten voor transport in rekening proberen te brengen, zodat je automatisch een grotere neiging hebt tot lokale verankering. We moeten dus internationaal geörienteerd blijven, maar op een evenwichtigere manier. We hangen op dit moment te veel af van het buitenland, meer dan omgekeerd. Daar moeten we dus naar kijken, niet om de deur dicht te gooien maar wel om zelf sterker te worden."

Trump verandert in korte tijd heel wat verhoudingen in de wereld. Is dat iets dat weer verandert als de VS een andere president heeft? "Eerst en vooral ben ik er niet zo zeker van dat Trump bij de volgende verkiezingen wordt vervangen", benadrukt Holslag. 

"Je moet ook een onderscheid maken tussen de persoon Trump, die voor iedereen heel moeilijk in te schatten is, en een aantal meer ingrijpende veranderingen die wereldwijd bezig zijn. Eigenlijk is Trump een product van een Amerikaanse verzwakking die al decennialang bezig is: van een economie die het minder goed doet, van een samenleving die heel erg versplinterd is, van een samenleving waarin er veel angst en onzekerheid is, alsook het toenemende besef dat de VS wordt uitgedaagd door China als opkomende macht. Die evolutie is al lang aan de gang, dat is wat we noemen een "kentering van de machtsbalans" en dat zijn vaak gevaarlijke fases in de internationale politiek."

"Als één groot land het gevoel heeft te verzwakken, zal het zich doorgaans protectionistisch opstellen. Het gaat zich militair en economisch bewapenen, bijvoorbeeld om in dit geval de Chinezen op afstand te houden. Dan wordt internationale samenwerking moeilijk."

"Ik vrees dat dit een prelude is van een lange tijd van internationale ontrafeling, van een terugkeer naar economisch nationalisme en een terugkeer van harde machtspolitiek. Dat is ook de wereld zoals ze er in het grootste deel van de geschiedenis heeft uitgezien. De voorbije 25 jaar van vrede, voorspoed en vrijhandel vormden een fantastische periode. Maar die periode was ook erg uitzonderlijk in de geschiedenis van de internationale politiek." 

"Wat we nu zien terugkomen, is eigenlijk de diplomatie en de internationale politiek zoals die meestal voorkomen. Ik vind dat moeilijk te aanvaarden, maar het is wel de realiteit en ik denk dat we ons als samenleving daar goed op moeten voorbereiden."

Is de historische topontmoeting tussen de Amerikaanse president Donald Trump en de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un dan een lichtpuntje, gezien het eerder negatieve toekomstbeeld dat Holslag schetst? "De topontmoeting is zeker een kans, een opportuniteit. Het wordt voor beide partijen heel erg moeilijk om zich nu uit dat overleg te trekken. Daardoor is er een zekere opportuniteit om over een of ander verdrag te onderhandelen dat voorziet in de denuclearisatie van Noord-Korea. De vraag is hoe dat zal gebeuren. Trump verwachtte tot nu toe dat dat plots en snel moest gaan, hij is nu een beetje aan het evolueren in de richting van denuclearisatie die geleidelijk aan kan gebeuren. De Noord-Koreanen krijgen dus wat tijd. Dat is een aanpak die in het verleden ook al gevoerd is, een aanpak die Noord-Korea een beetje misbruikt heeft om voor een stukje economische gunstmaatregelen te krijgen maar dan stiekem toch verder te werken aan dat programma."

(lees verder onder de foto)

"We moeten oppassen dat we niet in een deal gaan onderhandelen met nadien hetzelfde probleem van Noord-Koreanen die dan op hun stappen terugkomen, of dat de twee tijdens dat topoverleg niet misnoegd scheiden. Want ik vrees dat het de Amerikanen echt menens is om de Noord-Koreanen te doen stoppen met dat kernwapenprogramma. De nieuwe generatie van Noord-Koreaanse raketten kunnen het Amerikaanse continent bereiken en dat is onaanvaardbaar."

"Er is enorm veel onzekerheid. Het wordt volgens mij alles of niets. Als het topoverleg niet lukt, dan is de kans op een militaire impasse tussen die twee landen erg groot. Waar we vooral naar moeten kijken vanuit Europees perspectief is de titanenstrijd tussen de VS en China, de strijd om de macht in de Stille Oceaan, de strijd om de wereldeconomie. Noord-Korea en Taiwan zijn kleine spelers tussenin die het spel bemoeilijken. Maar de essentie is die tussen Washington en Peking en ook daar moeten we vanuit Europees perspectief bepalen: "Wat doen we daarmee?". De Fransen en de Britten hebben nu oorlogsboten gestuurd naar de regio om een signaal te sturen. Wat gaan we daarmee doen?"