Bij het WK is de kozak opeens folklore

Ze zorgen voor couleur locale. Zo moet de inzet van de kozakken tijdens het WK voetbal worden gezien, zeggen de Russische autoriteiten. De mannen, voorzien van traditionele bontmuts en rijdend op een paard, helpen lokale politieagenten vanaf donderdag bij de beveiliging.

Het zijn vooral de zuidelijke speelsteden, zoals Rostov aan de Don en Sotsji, waar de voetbalsupporters de kozakken de komende weken tegen het lijf lopen. De lokale politieafdeling in Rostov gaf de paramilitaire groepering vorige week een lesje 'hoe om te gaan met buitenlanders'. Blijf beleefd en leer een paar woordjes in een andere taal, luidde het advies.

Ook in Kaliningrad, Samara en Kaloega (waar het Senegalese voetbalteam traint) staan kozakken zij-aan-zij met de politie. In Jekaterinenburg wordt het erfgoed van de kozakken aangeprezen als 'niet te missen voor toeristen'.

Maar de inzet van de mannen te paard is ook omstreden. Moskou zegde vorige week op het laatste moment de samenwerking op. Er kwam veel kritiek op het optreden van het Centrale Kozakkenleger tijdens een anti-Poetindemonstratie begin vorige maand. Zij gingen aanhangers van oppositiepoliticus Aleksej Navalny te lijf met zwepen; hun traditionele wapen. De politie deed niets om hen te stoppen. Volgens Russische media zou de groepering zelfs getraind en gefinancierd zijn door de autoriteiten. Dat nieuws wordt ontkend.

De kozakken zijn in Rusland cultureel erfgoed. Ze verwierven een nieuwe status nadat de voormalige president Boris Jeltsin hen in de jaren negentig bestempelde als 'etnisch-culturele groepering'. De kozakken vochten in 1917 aan de kant van de orthodoxe kerk en de tsaren tegen de bolsjewieken. Vooral in zuidelijk Rusland hadden en hebben ze nog steeds een sterke basis.

Moraalpolitie

President Poetin, liefhebber van conservatieve waarden, versterkte de reputatie. "Het zijn vooral voormalige politie-agenten of militairen die zich aangetrokken voelen. Als ze met pensioen gaan wisselen ze hun uniform in voor kozakkenkleding", zegt Nikolaj Mitrokhin tegen The Moscow Times. 

In Rusland hebben de kozakken op sommige plekken inmiddels de status verworven van moraalpolitie. Maar het is lastig in te schatten wat hun impact daadwerkelijk is. In sommige steden werken ze samen met extreem-rechtse groeperingen, in andere dorpen vervullen ze een sociale functie. Wereldwijd verwierven de kozakkenlegers bekendheid vanwege de steun aan de separatisten in Oost-Oekraïne. In de aanloop naar de annexatie van de Krim stuurde het Kremlin bovendien duizend kozakken om de rust te bewaren.

Winterspelen

De inzet van de paramilitairen tijdens een groot sportevenement is niet nieuw. Tijdens de Olympische Winterspelen vier jaar geleden in Sotsji hielpen de kozakken ook met de beveiliging. Toen vielen ze leden van de punkband Pussy Riot aan met zwepen en dat kwam hen internationaal op veel kritiek te staan.

Aan de vooravond van het WK proberen de kozakken hun reputatie alvast op te vijzelen. "We willen dat onze buitenlandse gasten alleen maar positieve herinneringen overhouden aan ons als patriotten en als mensen die de orde handhaven", zei Sergej Strogonov, een kozak uit Rostov, tegen persbureau AP. De opmerking volgt op een omstreden uitspraak van een andere kozakkenleider eerder vorige week. Oleg Barannikov zei in een interview de politie te waarschuwen als hij homo's in het openbaar ziet zoenen.