Van ordinaire kunstroof tot grootste mysterie van België: 85 jaar geleden verdween "De rechtvaardige rechters"

Een uur geleden is de Sint-Baafskathedraal gesloten voor het publiek, maar twee aanwezigen trekken zich van die sluiting niets aan. De koster, die normaal gezien iedere avond zijn ronde doet, is die dag op familiebezoek in Oudenaarde. Het tweetal krijgt met andere woorden vrij spel om in hun opzet te slagen: het stelen van de twee panelen van "Het Lam Gods": "De rechtvaardige rechters" en "Sint-Jan de Doper".

Beide panelen zijn op een specifieke manier vastgemaakt, maar de twee onbekenden zijn daar goed van op de hoogte. "Het moet hen zeker twee uur gekost hebben om de panelen los te maken", zegt Karel Mortier, van 1974 tot 1991 hoofdcommissaris van de Gentse politie.

Iets over middernacht ziet een getuige de twee inbrekers uit de kathedraal komen. Ze wandelen naar een stilstaande wagen en ze laden in die auto een groot pakket in. Vervolgens rijdt het voertuig weg en is "Het Lam Gods" twee panelen armer. Pas enkele uren later - wanneer de koster aankomt en vaststelt dat de deur van de kathedraal open is - wordt duidelijk wat er die nacht is gebeurd.

Enkele weken later, op 1 mei om precies te zijn, krijgt het bisdom een onopvallende lichtgroene enveloppe in de bus. De brief, ondertekend met D.U.A. en getikt met een typemachine - zeer zeldzaam voor die tijd -, maakt melding van de twee verdwenen panelen.

De auteur beweert "Sint-Jan" en "De rechtvaardige rechters" in zijn/haar bezit te hebben. D.U.A. vraagt een miljoen frank losgeld voor het paneel van de rechters en hij/zij is vervolgens bereid om de claim te bewijzen door het paneel van "Sint-Jan" terug te geven. En dat is ook het geval, want eind mei wordt dat paneel ongeschonden teruggevonden in Brussel-Noord.

Via contactadvertenties en brieven blijven D.U.A. en het bisdom van Gent onderhandelen over de teruggave van "De rechtvaardige rechters." Die onderhandelingen vlotten niet en midden juli schrijft D.U.A. zijn dertiende en laatste brief. "Indien er op 28 juli geen oplossing is, zullen "De rechtvaardige rechters" voor altijd verdwenen zijn." Het blijken al 84 jaar profetische woorden.

Een overzicht van enkele populaire theorieën die al jarenlang de ronde doen.

Maria De Roo uit Wetteren beweerde dat het paneel in Duitsland is. Volgens haar werd het paneel tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi's ontdekt in het graf van hoofdverdachte Arsène Goedertier. De naam van Goedertier - een wisselagent uit Wetteren - is onlosmakelijk verbonden met de diefstal. Dat hij zelf de dief zou zijn, wordt door Karel Mortier in twijfel getrokken. "Uit zijn medisch dossier blijkt dat hij nachtblind was. Dan lijkt het mij sterk dat hij zo'n diefstal in het duister tot een goed einde zou brengen."

• Het paneel ligt in de crypte van koning Albert I. De vorst stierf in datzelfde jaar door een val in Marche-les-Dames. en volgens een oud-agent is er een duidelijk verband tussen zijn dood en de diefstal van het paneel. Dat het paleis nooit de toestemming heeft gegeven om de crypte te doorzoeken, blijven sommigen "verdacht" vinden.
•  
• Het paneel is vernietigd. Dat beweert althans journalist Rudy Pieters in zijn boek "De wraak van Het Lam Gods".  Volgens hem werd "De rechtvaardige rechters" in 1971 vernietigd. Al blijft hij nog geloven in het voordeel van de twijfel. "Tot dusver heeft niemand beweerd getuige te zijn geweest van die vernietiging, dus misschien is er nog hoop", schrijft hij.
   

• Een vooraanstaande Gentse familie is in het bezit van het paneel. Dat beweerde historicus Paul De Ridder in 2014 in "Het Journaal". Eerder kwam ook De Standaard-journalist Marc Reynebeau met een gelijkaardige hypothese. Nieuw is wel dat De Ridder beweert dat grondwetspecialist Robert Senelle, tot kort voor zijn dood, in onderhandeling was met die Gentse familie. 

"Dat betwijfel ik. Ik heb Senelle goed gekend en hij heeft mij nooit over "De rechtvaardige rechters" gesproken", countert De Tijd-journalist Rik Van Cauwelaert in "Reyers laat" de beweringen van De Ridder.

• Ook vandaag wordt er nog steeds gretig gezocht naar de Rechtvaardige Rechters. Vorige maand opende een Gentse stadsgids een nieuwe piste, hij gelooft dat het paneel in een waterput in de buurt van de kathedraal ligt. In enkele afpersingsbrieven van Arsène zou via cryptische omschrijvingen staan dat de vindplaats op 152 stappen van de kathedraal ligt, in de waterput.

Omdat het gestolen paneel van "De rechtvaardige rechters" onvindbaar bleef, besliste de Belgische overheid een kopie te laten maken. Die kopie werd gemaakt door Joseph Van der Veken op basis van een kopie uit de 16e eeuw van Michiel Coxcie. Om het onderscheid te maken met het origineel gaf Van der Veken één van de rechters het gezicht van koning Leopold III.

In 1963 kon Regine Clauwaert de schilder interviewen voor het programma "Zoeklicht". Het zou het laatste interview zijn van de man, want korte tijd later zou hij overlijden.