Experts over uitstap VS uit Mensenrechtenraad: "De kritiek van Trump is terecht"

De Verenigde Staten stappen uit de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. De Amerikaanse ambassadeur bij de VN, Nikki Haley, noemde de raad "een hypocriete en egoïstische organisatie die spot met de mensenrechten". Harde woorden die evenwel niet helemaal uit de lucht komen vallen. Dat zeggen specialisten als Yves Haeck (UGent) en Hendrik Vuye (Universiteit Namen).

'Warm water'

"De beslissing van president Donald Trump is een politieke beslissing, net zoals de VN-Mensenrechtenraad een politiek orgaan is", zegt Hendrik Vuye, professor staatsrecht en mensenrechten, en Kamerlid voor Vuye & Wouters. "De Raad is opgericht na de Tweede Wereldoorlog, met als basisgedachte 'Dat nooit meer', maar vandaag moeten we eerlijk zijn: de Mensenrechtenraad is een politieke praatbarak, en bewijst op die manier een slechte dienst als verdediger van de mensenrechten."

Die kritiek is niet nieuw: de Raad zou te gepolitiseerd zijn en vaak met verschillende maten meten als het gaat om kritiek op landen. Zo wordt - niet onterecht - gewezen op het feit dat ruim de helft van alle veroordelingen van de VN-Mensenrechtenraad betrekking heeft op Israël. Tegelijk zetelen sommige landen in de Raad terwijl die zelf niet onbesproken zijn als het om mensenrechten gaat, zoals Cuba, Ivoorkust, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten.

"Deze kritiek is feitelijk juist, maar tegelijkertijd zijn hiervoor geen eenvoudige oplossingen te bedenken", zegt professor Yves Haeck. "Je kunt niet verwonderd zijn dat een Raad die bestaat uit politieke vertegenwoordigers aan politiek doet. Trump vindt hier het warm water niet uit. Reeds in 2011 poogden de VS de Mensenrechtenraad te hervormen, net om die kritiek te pareren. Zowel Barack Obama als nu Trump beten er hun tanden op stuk." 

'Fout signaal'

Tegelijk, stelt Haeck, zullen we niet iets merken van de afwezigheid van de VS. "Er is niet zoiets als een permanente vertegenwoordiging, een land kan er maximaal zes jaar in zetelen." Een mandaat duurt drie jaar, en kan één keer verlengd worden. Nadien moet je er toch voor drie jaar uit. "Toch is het een fout signaal", vindt Haeck. "De Raad heeft een aantal toezichtsystemen. Die onafhankelijke experts, speciale rapporteurs, komen met aanbevelingen in diverse rapporten. Door uit de Raad te stappen ondermijn je die speciale rapporteurs ook. En zeg je tegen landen die het niet zo nauw nemen met de mensenrechten dat ze zich niets moeten aantrekken van kritiek uit die organen."

Vuye is het daar niet helemaal mee eens. "De resoluties van de VN zijn gebaseerd op een politieke meerderheid, niet op een juridische basis. Daardoor holt het zelf het begrip mensenrechten uit. In tegenstelling tot bijvoorbeeld het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, wiens arresten wél juridisch afdwingbaar zijn, én op die manier ook een impact hebben." Vuye merkt ook op dat mensenrechten niet universeel zijn. "Wat veel misvattingen tot gevolg heeft, en soms leidt tot haast filosofische interpretaties ervan. Het begrip dekt vele ladingen, maar wordt vaak moreel ingekleurd, waardoor het juridisch wordt uitgehold."

De Mensenrechtenraad had onlangs nog kritiek op het immigratiebeleid van de VS. Daar wordt sinds kort aan de zuidelijke grens een zogeheten zerotolerancebeleid gevoerd voor gezinnen die illegaal de grens oversteken. Immigrantengezinnen worden van elkaar gescheiden; volwassenen apart van hun kinderen opgesloten.