Extreemrechtse "Grijze Wolven" geven Erdogan een absolute meerderheid in Turkije
De verkiezingen van zondag in Turkije lijken de macht bevestigd te hebben van president Recep Tayyip Erdogan, maar diens AKP-partij heeft in het parlement wel wat zetels verloren. Geen nood, de AKP heeft daar een absolute meerderheid dankzij een pact met de extreemrechtse nationalisten van de MHP, de "Grijze Wolven".
Zondag is het gezicht van Turkije veranderd. Een eerste belangrijk gegeven is dat Turkije nu een sterk presidentieel regime kent en dat de islamistische president Erdogan herkozen is. Vijf jaar lang zal hij dus een erg grote macht in en rond Turkije kunnen projecteren. De resultaten van de oppositie zijn ronduit teleurstellend, ook al gingen ze bij de parlementsverkiezingen vooruit.
Een tweede opvallend punt is dat de islamitische AKP van Erdogan nog altijd veruit de grootste is, maar het afkalvingsproces dat al jaren bezig is, gaat gestaag verder. De AKP zal wellicht nog eens 21 zetels verliezen en heeft dus geen absolute meerderheid meer.
Toch zal Erdogan ook het parlement domineren, dankzij een nauw pact dat hij met "de duivel" gesloten heeft en dat is in dit geval de ultranationalistische partij MHP. Die zou 14 zetels winnen en op een totaal van 49 zetels komen. Het is daarmee na de AKP van Erdogan, de seculier-republikeinse CHP en de pro-Koerdische HDP slechts de vierde partij, maar zal als hoeksteen van het Erdogan-regime zwaarder wegen dan zijn zetels in het parlement. Overigens reiken de tentakels van de MHP verder dan die partij alleen. Ook presidentskandidate voor de oppositie en ex-minister Meral Aksener was tot twee jaar geleden lid van de MHP.
Wie zijn die "Grijze Wolven"?
De Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) of Partij van de Nationalistische Beweging is wat de naam aangeeft: nationalistisch, maar dan wel erg extreem. De partij werd in 1969 opgericht door de voormalige kolonel Alparslan Türkesh, die in 1960 nog betrokken was bij een staatsgreep tegen een democratische regering.
De ideologie van de MHP gaat echter terug op ideeën die in de 19e eeuw ontstonden over de verheerlijking van het "superieure" Turkse ras en natie die de islambeschaving op een hoger niveau getild zouden hebben. In die periode tierden overigens gelijkaardige -zij het dan christelijk geïnspireerde- nationalismen in Duitsland, Frankrijk, Engeland en Rusland en andere Europese landen. Zowel de Jong-Turkse junta (1908) als Mustafa Kemal "Atatürk", in 1923 de oprichter van de Republiek Turkije, tankten ideologisch uit dat vaatje, net zoals de MHP later.
Het Turkse nationalisme dreef op frustratie over het verval van het eens zo machtige Ottomaanse rijk en kende veel gezichten, van het republikeinse "kemalisme" van Atatürk, tot enkel op Anatolië (Turkije nu) gerichte nationalisme, maar vooral in het "panturanisme", het streven naar een groot "Turan", het ideaal van de eenheid van alle Turkssprekende volkeren, van de Balkan in Europa over het Midden-Oosten en de Kaukasus tot Centraal-Azië, de bakermat van de Turkse volkeren. Voor sommigen mag daar Mongolië bij.
Dat bracht de ideologie in botsing met bestaande grenzen, met het Russische rijk en nadien de Sovjet-Unie, met China (dat Xinjiang of Oost-Turkestan controleert), maar ook met minderheden zoals Armeniërs, Koerden, Grieken, Joden en deels ook Arabieren en Perzen.
"Wij tegen hen"
Dat gewelddadige confrontatie niet gemeden werd, bleek tijdens de Armeense genocide van een eeuw geleden, de brutale verdrijving van de Griekse minderheid uit de jonge Turkse republiek en de mislukte strijd van Jong-Turkse leiders in de Kaukasus en Centraal-Azië in de jaren 20. Â
In een meer recent verleden hakten knokploegen van de MHP in de jaren 60 en 70 gewelddadig in op linkse groepen en vakbonden in Turkije of minderheden zoals de Koerden of de alevieten, een uit het sjiisme gegroeide religieuze beweging. Na de staatsgreep van 1980 werd de MHP net als andere partijen verboden en onderdrukt, om nadien terug te keren.
De MHP neemt dan wel deel aan verkiezingen, maar heeft een sterke arm in de paramilitaire vleugel van "Idealisten", die ook "Grijze Wolven" genoemd worden. Sommige "wolven" vochten in de jaren 90 in de strijd van Azerbeidzjan tegen Armenië in Nagorno-Karabach of met Tsjetsjenen tegen de Russen en meer recent zouden "vrijwilligers" opgemerkt zijn bij de Turkse inval in de Syrisch-Koerdische enclave Afrin.
In eigen land zijn andersdenkende Turken -journalisten, politici of gewone burgers- die als "verraders" worden bestempeld, het slachtoffer, maar ook Chinese restaurants en toeristen. Dat laatste als reactie tegen de Chinese onderdrukking van de (Turkse) Oeigoeren in Xinjiang in Centraal-Azië. Toen per vergissing ook Zuid-Koreaanse toeristen belaagd werden, reageerde een leider van de "wolven" als volgt: "Chinezen of Koreanen, ze hebben allemaal spleetogen". Â
De sterke arm van de "wolven" reikt ook tot onder de Turkse "diaspora" in Europa en tot in België toe. Volgens het magazine Der Spiegel zouden er in Duitsland -dat een grote Turkse minderheid heeft- zo'n 10.000 sympathisanten van de Grijze Wolven of de MHP zijn.
Meer dan ooit kan de MHP nu wegen op het beleid van Erdogan, nu die partij meer de islamitische kaart trekt en de president nationalistische gevoelens uitbuit. Dat kan gevolgen hebben voor wat overblijft van de democratie in Turkije -altijd al een wankel gegeven- en voor het beleid van Ankara tegenover Europa en in buurlanden zoals Syrië. Of zoals MHP-leider Devlet Bahçeli eind vorig jaar zei: "'Als we niet in de NAVO blijven, is dat niet het einde van de wereld".
