Moet u straks tot 280 euro per jaar betalen voor uw eigen vervuilende uitstoot?

In België wordt vandaag een derde van de totale uitstoot van broeikasgassen onderworpen aan een taks. Het Europese emissiehandelssysteem (ETS) dekt de uitstoot van de zware industrie en de energiesector. Maar de rest, vooral afkomstig van transport en gebouwen, wordt niet belast. 

Nochtans zijn de uitdagingen net in deze sectoren groot: de uitstoot van auto’s en vrachtwagens neemt nog toe. De uitstoot van verwarmingsketels blijft stabiel. Dit moet veranderen als België zijn uitstoot met minstens 80 procent wil verlagen tegen 2050, zoals beloofd in het klimaatakkoord van Parijs. 

Minister van Energie, Leefmilieu en Duurzame Ontwikkeling Marie Christine Marghem (MR) heeft haar administratie daarom de invoering van een Belgische koolstoftaks laten onderzoeken. Die moet dan slaan op de vervuiling door het transport en de gebouwen. De resultaten van het onderzoek zijn vandaag voorgesteld in Brussel.

"Ik ga deze resultaten nu uitvoerig bestuderen en zal daarna overleggen met mijn collega's – op federaal en regionaal niveau", laat Marghem weten. "Want bij de invoering van een koolstoftaks zijn bijvoorbeeld ook de regionale ministers van Energie, Milieu, Mobiliteit en Financiën betrokken." 

Menukaart

De Morgen kon het onderzoek van de klimaatadministratie al inkijken. Die stelt drie mogelijke tarieven voor. Het beginpunt is telkens een koolstoftaks van 10 euro per uitgestoten ton vervuiling (CO₂) in 2020. Daarna kan het traject stijgen naar 40, 70 of 100 euro per uitgestoten ton in 2030. 

De koolstoftaks zou wellicht verrekend worden via de accijnzen op diesel, benzine, stookolie en aardgas. Maar het kan bijvoorbeeld ook via een kilometerheffing. "We bieden een menukaart aan", zegt Peter Wittoeck, topman van de klimaatadministratie. "Het is aan de politiek om hieruit een keuze te maken." 

Het middelste tarief (van 10 naar 70 euro taks per ton) zou voor een gemiddeld gezin in 2030 neerkomen op een meerkost van 281 euro per jaar. Aan de pomp zou het gaan om 31 euro extra in 2020 en 154 euro in 2030. Voor verwarming zou dit 32 euro extra in 2020 en 147 euro in 2030 zijn.

"Maar het is belangrijk om te benadrukken dat deze operatie budgetneutraal zal zijn", vervolgt Wittoeck. "Het geld dat binnenkomt dankzij de koolstoftaks (met het middelste tarief is dat 2,6 miljard euro in 2030) mag niet verdwijnen in de schatkist, maar moet onmiddellijk opnieuw geïnvesteerd worden." 

Wittoeck denkt aan een verlaging van de lasten op arbeid, zodat gezinnen meer nettoloon overhouden. Maar de koolstoftaks kan ook specifiek beleid financieren, zoals isolatiepremies of beter openbaar vervoer. Of gezinnen kunnen de meerkosten gecompenseerd krijgen via een verlaging van hun energiefactuur.

Een combinatie van deze drie opties is ook een mogelijkheid. Ervaringen uit Frankrijk, Zweden en Ierland – landen waar een koolstoftaks al in voege is – leren dat zelfs een vestzak-broekzakoperatie via de energiefactuur een gunstig effect heeft. De taks doet gezinnen bewuster omgaan met hun verbruik.  

Groene taxshift

Onder meer de Europese Commissie, de OESO en de Hoge Raad van Financiën benadrukken al jaren dat België moet inzetten op groene fiscaliteit en een koolstoftaks kan daarin een sleutelrol spelen. Ook de VN onderstrepen het belang van een koolstoftaks om de vervuiler te laten betalen.

Een enquête van de klimaatadministratie leert dat als hen de koolstoftaks wordt uitgelegd 33 procent van de Belgen positief reageert op de invoering ervan. 39 procent reageert neutraal en 28 procent negatief. "Een koolstoftaks is geen toveroplossing maar wel een belangrijk stap vooruit", zegt Wittoeck.

De klimaatadministratie heeft het voorbije jaar intensief overlegd met belanghebbenden uit het middenveld en het bedrijfsleven. "Zij waren erg constructief."

Marghem hoopt de politieke gesprekken in september op te starten. "Het gaat om een complex dossier, waarbij het belangrijk is dat mensen die een inspanning leveren om minder te vervuilen daar ook voor beloond worden", zegt ze. "Op die manier worden de koolstoftaks en de groene taxshift iets positiefs." 

De andere partijen kijken voorlopig de kat uit de boom. Ze beseffen allicht dat de kans dat er deze bestuursperiode nog een beslissing valt over de koolstoftaks klein is. België moet pas eind 2019, na de volgende federale verkiezingen, zijn klimaatplan indienen bij Europa voor de periode 2020 tot 2030.

"Een koolstoftaks zou een uitstekende stap zijn, want de uitstoot van België gaat de verkeerde kant op", reageert Jos Delbeke, gewezen directeur-generaal klimaat bij de Europese Commissie.  "Maar dit nuttige plan doet niets aan het nijpendste probleem voor België: de fiscale behandeling van salariswagens."