Margaret Thatcher en Theresa May: meer dan één gelijkenis?

Het was een beeld dat geen enkele Brit ooit gezien had: Margaret Thatcher in tranen. Haar bijnaam was "the Iron Lady", de IJzeren Dame, en ze stond er niet bepaald om bekend dat ze neigde naar sentimentaliteit, of zelfs emotionaliteit. Maar toen ze Downing Street verliet, die 28ste november 1990, barstte ze op de achterbank van de auto in tranen uit. Zal dat ook Theresa Mays lot zijn? Eindigt het dan toch altijd in tranen, zoals de hoofdpersoon uit de Engelse oerversie van House of Cards in 1990 beweerde?

Net als bij Theresa May gisteren was het begonnen met het ontslag van twee topministers. En ook toen ging het over Europa. Nigel Lawson, sinds vele jaren haar minister van Financiën, had eerder al de deur achter zich dicht getrokken, in oktober 1989. Hij deed dat uit onvrede met Thatchers Europabeleid. Dat een jaar later vicepremier Geoffrey Howe om dezelfde reden uit haar kabinet stapte, was voor veel Conservatieve parlementsleden de druppel die de emmer deed overlopen. Vier weken later stapte Thatcher huilend in de auto die haar uit Downing Street weg zou brengen.

Een trouwere minister dan Howe kon Thatcher zich nochtans niet dromen. Trouw? Hondstrouw zelf. Howe zetelde al in Thatchers eerste kabinet, in 1979. En in alle daaropvolgende Thatcherkabinetten. Met zijn zachte stem stond Sir Geoffrey bekend om zijn zachtaardigheid (als hij je in het parlement onder vuur nam, was het "alsof je verscheurd wordt door een dood schaap", zei ooit een politiek tegenstander). 

Over zijn baas, Thatcher, kreeg Sir Geoffrey geen kwaad woord over zijn lippen. Nochtans liet ze geen kans onbenut om hem te vernederen en te gebruiken als (achtereenvolgens) deurmat en boksbal. Maar Sir Geoffrey bleef er stoïcijns onder. Tot die eerste november 1990. 

De vijandigheid tegenover Europa begon Geoffrey Howe steeds meer op de zenuwen te werken. Hij vond zelfs dat ze zijn werk, eerst als minister van Financiën, daarna als vicepremier, onmogelijk maakte. Op 1 november 1990 diende hij zijn ontslag in. Voor velen was het een donderslag bij heldere hemel. De genadeslag dient hij haar toe tijdens zijn ontslagtoespraak voor het Lagerhuis.

Hij gebruikte een cricketmetafoor: dat het voelde alsof je met de hele ploeg het veld werd opgestuurd, om dan tot de vaststelling te komen dat de ploegkapitein de slaghouten stuk had gemaakt. Maar zijn onvermoede wapen was... zijn stem. Die zachte stem waarmee hij Margaret Thatchers beleid stap voor stap een kopje kleiner maakte. Thatcher zelf moest haar oor tegen de luidspreker in haar bank leggen om Howe te verstaan. 

Howes toespraak was het sein voor Thatchers aartsrivaal (zoals Johnson die is van May?) Michael Heseltine om haar uit te dagen voor het leiderschap. Ze won de eerste stemronde, maar zo krap dat haar kabinet het vertrouwen verloor. Een voor een raadden haar ministers haar aan om ontslag te nemen. Ze zou het hen nooit meer vergeven. Later sprak ze van "verraad met de glimlach". De onwaarschijnlijke John Major werd haar opvolger. Onwaarschijnlijk, omdat de (voor de rest vriendelijke) man zich nooit speciaal had laten opmerken. Onwaarschijnlijk, omdat hij als zoon van twee circusartiesten een voor een Conservatief uitzonderlijk profiel had.

Het is binnenkort achtentwintig jaar geleden, maar wie toen de politieke actualiteit volgde, herinnert zich nog levendig de gebeurtenissen van die stormachtige novembermaand. En zal nu ongetwijfeld aan Thatcher hebben teruggedacht.