Politiek is een familiebedrijf in India en Pakistan, ook in moderne tijden

Die families kan u letterlijk nemen, want de voorbije decennia werd de politiek van Pakistan bepaald door twee dynastieën: die van Nawaz Sharif en de Bhutto's, als er tenminste geen militaire dictatuur was. Beide families  zijn en blijven de spil van hun respectievelijke partijen en drijven op een uitgebreid netwerk van cliëntelisme van hoog tot laag in de Pakistaanse maatschappij.

De Moslimliga (PML-N) werd opgericht door Nawaz Sharif (nu al drie keer premier, maar telkens afgezet door het gerecht of door het leger). Zijn  rijke familie is ingeplant in de Punjab, de meest bevolkte provincie van Pakistan. Sharif stoomde zijn dochter Maryam klaar om het roer over te nemen, maar dat werd gedwarsboomd door een schandaal als uitloper van de "Panama Papers", waardoor beiden nu veroordeeld zijn. Logisch gevolg is dat Shahbaz Sharif, de broer van Nawaz, dus nu partijvoorzitter en kandidaat-premier is.

Hetzelfde geldt voor de rivaliserende Pakistaanse Volkspartij (PPP) van de Bhutto's, rijke grondbezitters met machtsbasis in Sindh, de tweede provincie van Pakistan. Stamvader Zulfiqar Ali Bhutto was premier in de jaren 70 tot hij door dictator Zia ul-Haqq werd afgezet en opgehangen. Zijn dochter Benazir Bhutto was na de terugkeer van de democratie in 1988 premier als haar rivaal Nawaz Sharif het niet was, met uitzondering van het militaire regime van generaal Pervez Musharraf (1999-2008). Sinds Benazir in 2007 vermoord werd, ligt de partij in de touwen. Haar weduwnaar Asif Zardari kon als president (2008-2013) niet overtuigen en onder haar zoon Bilawal Bhutto Zardari zou de PPP afzakken tot de derde partij in Pakistan. Valt het u overigens op dat hij de naam van zijn bekende moeder gebruikt, eerder dan die van zijn vader? (Lees verder onder de foto).

Eenzelfde "family story" in buurland India. Jawaharlal Nehru leidde dat land in 1947 naar de onafhankelijkheid en regeerde het tot zijn dood in 1964. Na een korte overgangsperiode nam dochter Indira Gandhi het premierschap over, dat ze met een onderbreking (1977-1980) zou waarnemen tot zij in 1984 vermoord werd door haar sikh lijfwachten. (Lees verder onder de foto).

Indira nam de naam over van haar echtgenoot Feroze Gandhi, erg handig in de Indiase politiek, maar die was geen familie van de bekende strijder voor onafhankelijkheid "Mahatma" Gandhi.  Een vrouw aan de macht in het patriarchale India? Geen probleem, want Indira zette als "de dochter van" de stamboom voort als leidster van India, van de Congrespartij van Nehru die nog altijd gedomineerd wordt door de Nehru-Gandhi-familie.

Alsof het een monarchie was, werd Indira na haar gewelddadige dood zonder vragen opgevolgd door haar zoon Rajiv Gandhi, die in 1991 vermoord werd. De familie en de Congrespartij werd daarna geleid door Sonia Gandhi, de van oorsprong Italiaanse echtgenote van Rajiv. Eind 2017"erfde" hun zoon Rahul Gandhi het leiderschap van de Congrespartij, al heeft die tot nu toe niet echt veel potten gebroken. India wordt sinds 2014 geregeerd door de hindoe-nationalistische BJP van premier Narendra Modi.

In buurland Bangladesh -in 1971 afgescheurd van Pakistan- vechten twee dynastieën om de macht, elk geleid door een vrouw. Samen kwamen die twee op tegen de militaire dictatuur, maar sinds de terugkeer van de democratie in 1991 stoten ze elkaar met de regelmaat van een klok van de macht. (Lees verder onder de foto).

Sinds 2009 ligt de regeringsbal in het kamp van premier Sheikh Hasina Rahman Wajid, de dochter van Mujibur Rahman, die het land in de jaren 70 na een bloedige burgeroorlog naar de onafhankelijkheid leidde, maar nadien vermoord werd. Hasina is premier, maar ook de voorzitster van haar partij, de Awami Liga, en hoofd van de familie.

Haar rivale om de macht is Khalida Zia, de weduwe van de vermoorde dictator Ziaur Rahman. Zij zet de clan van haar echtgenoot voort via de iets meer als rechts beschouwde Bangladesh National Party (BNP), die nu in de oppositie zit.

Een gelijkaardig verhaal is er in het eiland Ceylon, nu Sri Lanka ten zuiden van India. Dat land werd onafhankelijk onder de linkse premier Solomon Bandaranaike, een christen die nadien overging tot het boeddhisme, de overheersende godsdienst op het eiland. Bandaranaike kwam uit een aristocratische familie en was premier tot hij in 1959 vermoord werd.

Hij werd opgevolgd door zijn vrouw Sirimavo Bandaranaike die een jaar later verkozen werd tot premier. Haar dochter Chandrika Kumaratunga was tussen 1994 en 2005 presidente van Sri Lanka. Een tijd lang regeerden moeder en dochter overigens samen, de eerste als premier, de tweede als president.

Het valt op dat er zoveel vrouwen aan de macht zijn in de toch erg patriarchale maatschappijen in Zuid-Azië, of ze nu moslim, hindoe of boeddhistisch zijn. Het zijn dan meestal sterke vrouwen met leiderschapscapaciteiten.

Toch kwamen die vrouwen niet op basis van eigen kracht naar de top, maar vooral omdat ze de "dochter van" of "weduwe van" van leiders waren. Geslacht is ondergeschikt aan de familieclan, wat overeenkomt met politieke partij en de vrees dat die partij zonder figuren van de stichtende families verscheurd zouden raken. Dat gevoel is zo sterk dat zelfs de van afkomst Italiaanse Sonia Gandhi als weduwe twee decennia de plak kon zwaaien over de grote Indiase Congrespartij tot haar zoon volwassen werd.

Ter vergelijking: dat geldt ook voor de afgezette regeringsleider en Nobelprijswinnares voor de Vrede Aung San Suu Kyi in Myanmar (Birma). Zij is de voortzetting van haar vader Aung San die het land in de jaren 40 naar de onafhankelijkheid leidde, al heeft hij die zelf niet meegemaakt.

En nu behoorde Thailand weliswaar niet tot het vroegere Brits-Indië, maar heeft het wel veel Indische culturele invloeden ondergaan. Dat kan dan mogelijk verklaren waarom de afgezette premier Yingluck Shinawatra de beweging en familie van haar oudere broer Thaksin Shinawatra -eerder ook al afgezet door het leger- "erfde".