Eerste verkiezingen in Zimbabwe sinds vertrek van Mugabe draaien om economie

Daniel Chiukira (28) is top tot teen in het rood gekleurd, de kleur van de oppositie in Zimbabwe. Hij doet in het weekeinde mee aan een verkiezingsrally. Vandaag vindt de eerste stembusgang plaats zonder Robert Mugabe. "Sinds Mugabe's val vorig jaar kunnen we onze mening uiten", vertolkt Chiukira in de hoofdstad Harare een vaker gehoord geluid. Er rijden auto's met verkiezingswaarnemers van de EU, voor het eerst in achttien jaar. Ook zijn buitenlandse journalisten toegelaten.

Zimbabwe kampt nog altijd met een groot tekort aan cash sinds de hyperinflatie van tien jaar terug. De 'Zim-dollar' werd afgeschaft en vervangen door een slappe surrogaat-munteenheid. Zimbabwe's verkiezingen staan dan ook voor een groot deel in het teken van de economie. President Emmerson Mnangagwa verkondigt via billboards en posters: "Economie vóór politiek", en "Banen, banen, banen" - een Zimbabwaanse versie van 'It's the economy, stupid.'

Daniel Chiukira is niet overtuigd. Mnangagwa, de vroegere steunpilaar van Robert Mugabe, kwam in november met behulp van het leger aan de macht. Hij is niet zijn belofte nagekomen om iets te doen aan het tekort aan cash, zegt Chiukira. Bij de banken staan elke ochtend nog lange rijen mensen, op jacht naar schaarse contanten.

Telefoonkrediet

Chiukira verdient als medewerker bij de klantendienst van een telecombedrijf het equivalent van 350 Amerikaanse dollar per maand. Hij krijgt die als virtueel krediet op zijn mobiele telefoon. Met je telefoon kun je niet overal betalen. "Ik heb cash nodig in de taxibus of bij de groentestal", zegt Chiukira. Cash krijgt hij door krediet van zijn telefoon over te maken naar de telefoon van een geldhandelaar - handelaren in Harare brengen als transactietarief tot wel 70 procent extra in rekening. Chiukira: "In Zimbabwe kopen we dus cash, tegen een enorm verlies. Kun je voorstellen?"

President Mnangagwa houdt internationaal een charmeoffensief met zijn beloftes over de economie. "Zimbabwe is open for business", luidt een van zijn mantra's. Hij schreef een opiniestuk in The New York Times. Hij verkondigde zijn boodschap bij het World Economic Forum in Davos. Televisiespotjes met dezelfde strekking zijn te zien in Afrikaanse landen.

Tegenstanders zien vooral een poging om de internationale (donor)gemeenschap te verleiden tot hernieuwde betrokkenheid bij Zimbabwe. Krijgen de verkiezingen een stempel van goedkeuring, dan kan worden gepraat over verlichting van Zimbabwe's schuldenlast en, wie weet, verzachting van de sancties. Amerika hanteert sancties tegen Mnangagwa persoonlijk, wegens zijn gewelddadige en corrupte optreden ten tijde van Mugabe.

Mnangagwa schrapt wetten over nationalisering van grote bedrijven en belooft financiële genoegdoening aan onteigende witte boeren. Maar zijn charmeoffensief is uiteindelijk bedoeld ter bestendiging van zijn eigen positie en die van zijn kliek, vreest de krant Zimbabwe Independent. De verkiezingen zijn "een farce", met als bedoeling "het misleiden van de internationale gemeenschap".

Amerika en de EU stellen zich voorlopig zuinigjes op, maar zitten met een dilemma, volgens de Zimbabwaanse analist Tony Reeler. Accepteren ze een stembuszege van Mnangagwa, dan "legitimeren ze de staatsgreep van vorig jaar". Reeler gelooft ook niet dat de huidige stembusgang eerlijk verloopt. Maar Zimbabwe's economie moet er weer bovenop en westerse regeringen kijken naar China, dat zaken is blijven doen met Zimbabwe's machthebbers. Mnangagwa was vorige week nog in Zuid-Afrika voor een bijeenkomst met president Xi Jinping.

Coalitie

Wengayi Nhau runt in Zimbabwe een safaribedrijf. Hij merkt dat er meer toeristen durven te komen. Maar hij is argwanend over Mnangagwa's plannen voor na de verkiezingen. Nhau voorziet een 'Chinees model': door de staat gecontroleerde investeringen en een rem op de betrekkelijk grote ruimte voor expressie die er nu is. "Vergeet niet," zegt Nhau, "Mnangagwa's kring bestaat uit militairen die al meer dan dertig jaar de politiek hier beïnvloeden."

Voor winst is een absolute meerderheid vereist en aan de eerste ronde doen behalve Mnangagwa en oppositieleider Nelson Chamisa 21 kleinere kandidaten mee. In diplomatieke kringen wordt gefluisterd over een coalitie tussen regering en oppositie als mogelijk eindresultaat. Zoals in 2009, toen de oppositie bijsprong om de allerergste inflatie in Zimbabwe te beteugelen. "Maar in 2013 werd de oppositie afgedankt", zegt Chiukira. "Dat nooit weer."