Wetenschappers waarschuwen voor impact van selfies en filters op sociale media
Wetenschappers waarschuwen voor 'Snapchat Dysmorphia', waarbij vooral jonge mensen hun lichaam willen verbouwen op basis van zwaar met filters bewerkte versies. 'Ze spiegelen zich niet meer aan een bestaande realiteit, maar een virtuele realiteit.'
Een selfie uit de juiste hoek die een dubbele kin moet verbergen, een mooie filter die de oneffenheden in de huid doet vervagen of foto's waarbij je gewoon de minder aantrekkelijke aspecten van jezelf weg fotoshopt. Dankzij allerlei apps en software kun je online de perfecte versie van jezelf creëren.
Niet zonder risico, waarschuwen enkele wetenschappers in een opiniestuk in het vaktijdschrift JAMA Facial Plastic Surgery. Waar vroeger die 'perfecte schoonheden' bewaard bleven tot modemagazines of tv-programma's, zijn ze nu alomtegenwoordig. "Terwijl deze beelden de norm worden, verandert wereldwijd de perceptie over schoonheid. Dat kan een impact hebben op het zelfvertrouwen van iemand en kan Body Dysmorphic Disorder (BDD) (of ingebeelde lelijkheid, SV) triggeren", benadrukken onderzoekers van Boston Medical Center (BMC).
De auteurs van het opiniestuk verwijzen ook naar studies die aantonen dat tienermeisjes die regelmatig hun foto's bijwerken, meer bezorgd zijn over hun uiterlijk. Wie lijdt aan ingebeelde lelijkheid zou via sociale media dan weer bevestiging zoeken. Verder verwijzen de wetenschappers ook naar een studie waaruit blijkt dat ruim de helft van de plastisch chirurgen ooit patiënten zagen die er beter willen uitzien op een selfie.
Uitzonderingen
Of selfies en filters mee verantwoordelijk zijn voor een toenemend aantal gevallen van 'ingebeelde lelijkheid', kan Belgisch plastisch chirurg Steven Colpaert (AZ Monica) niet bevestigen. "Eerlijk gezegd merk ik dat niet. Je hebt wel eens erg jonge patiënten die erg onzeker zijn over hun uiterlijk en die je soms moet afremmen. Maar dat is altijd zo geweest. Ik weet niet of dat de schuld is van Instagram of Snapchat."
Heel af en toe krijgt hij eens een patiënt over de vloer die duidelijk lijdt aan BDD. "Maar dat zijn uitzonderingen. Als plastisch chirurg ben je erop getraind om die te spotten en eruit te filteren. Het merendeel van de patiënten die ik jaarlijks zie – en dat zijn er toch zo'n duizend per jaar – zijn mensen met realistische eisen."
'Terwijl deze beelden de norm worden, verandert wereldwijd de perceptie over schoonheid'
Mensen met Body Dysmorphic Disorder (BDD) of ingebeelde lelijkheid hebben net onrealistische eisen. "Het fenomeen bestaat al een hele tijd", zegt de Belgische psychiater Damiaan Denys, die er in Nederland al ruim een decennium onderzoek naar voert. "Het gaat om mensen die zichzelf lelijk vinden, hoewel er objectief gezien geen lelijkheid te zien is. Meer zelfs, het gaat soms om mensen die er quasi perfect uitzien, maar toch allerlei veranderingen willen. Het komt voor bij zowel mannen als vrouwen, al focussen vrouwen meer op het gezicht, de borsten en de billen en zijn mannen meer bezig met de hele lichaamsbouw. In 80 procent van de gevallen gaat het over het gezicht: de neus, de oren, de lippen... die als te groot of te klein worden ervaren. Het kan tot in het absurde gaan."
Gemanipuleerd
Dat net plastisch chirurgen in het vaktijdschrift aangeven dat het issue toeneemt, vindt Denys niet zo verwonderlijk. "De drempel voor plastisch chirurgie is een pak lager geworden. Vroeger was dat iets voor mensen die heel rijk en vermogend waren, nu kan iedereen er gebruik van maken."
Het probleem is dat plastisch chirurgie nooit soelaas kan bieden bij ingebeelde lelijkheid. "Ze zijn nooit tevreden", legt Denys uit. "Ze willen alleen maar meer en meer. Denk maar aan iemand als Michael Jackson, die maar zijn neus bleef aanpassen. Het zou me niet verwonderen mocht hij ook BDD hebben gehad."
Ook Denys weet niet of de alomtegenwoordigheid van 'perfecte beelden' online het fenomeen versterkt. "Op zich is dat al heel lang zo. Onderzoek heeft ooit aangetoond dat vrouwen die in modetijdschriften keken, daarna een slechter gevoel over hun uiterlijk hadden."
'Sommige foto's zijn zodanig gemanipuleerd dat ze op den duur iets nastreven wat fysiek niet eens mogelijk is'
Wel vermoedt de psychiater dat alle filters en fotoshop het schoonheidsideaal nog een pak onrealistischer hebben gemaakt. "Vroeger vond iedereen pakweg Marilyn Monroe een geweldig mooie vrouw. Als je die nu bekijkt, dan lijkt ze bijna mollig in vergelijking met de vrouwen die in tijdschriften of online opduiken. Die foto's zijn zodanig gemanipuleerd dat ze op den duur iets nastreven wat fysiek niet eens mogelijk is. Ze spiegelen zich niet meer aan een bestaande realiteit, maar een virtuele realiteit."
Denys benadrukt dat mensen die aan ingebeelde lelijkheid lijden vooral zo snel mogelijk de weg naar een psychiater moeten vinden. "Erkennen dat er een psychisch probleem is, is de eerste stap."