Immense ijsberg A-68 is gedraaid en losgekomen van de kust

Een diepe barst in de Larsen C-ijsplaat aan het Antarctisch Schiereiland begon verleden jaar - terwijl glaciologen ademloos toekeken - ineens veel sneller te groeien, en op 12 juli kalfde er een gigantische ijsberg af van de plaat.

Dertien maanden lang gebeurde er niet veel met de gigantische ijsberg, die van het US National Ice Center (NIC) de naam A-68 kreeg, volgens het NIC de op vijf na grootste ijsberg ooit is, meer dan een biljoen ton weegt en twee keer zo groot is als het Groothertogdom Luxemburg. 

De ijsberg bewoog voor de Larsen C-ijsplaat een beetje heen en weer en verloor wat van zijn scherpste kantjes, maar hij bleef ruwweg even groot, zo'n 150 km lang en 55 km breed. Wel braken er nog twee tamelijk grote stukken af, waarvan er een groot genoeg was om een eigen aanduiding te krijgen van het NIC: het grote stuk werd A-68a en het nieuw A-68b. 

Voor de rest leek de ijsberg op zijn plaats gehouden te worden door dik zee-ijs in het oosten, en omdat hij waarschijnlijk vast zat op de ondiepe zeebedding van de Bawden Ice Rise in het noorden.  

Waarom de ijsberg nu ineens wel in beweging is gekomen, daarover bestaat er onenigheid. 

Volgens polair oceanograaf Mark Brandon van de Open University in het VK begonnen tussen 7 en 12 juli van dit jaar de weersomstandigheden en de zeestromingen samen de ijsberg tegen de klok in te bewegen.

Wat de snelle rotatie echter precies veroorzaakt heeft, is niet duidelijk, zo schrijft Brandon op zijn blog. De metingen van het automatische weerstation van de Universiteit Utrecht geven kalme wind en normale luchttemperaturen voor de periode waarin A68 begon te bewegen. Er zijn wel vreemde metingen te zien voor de luchtdruk.  Volgens Brandon wijst dit op een storing in de instrumenten, en hij denkt dat er iets vreemds aan de hand was in die periode. "Wat ik wel weet is dat het een boel energie vraagt om een biljoen ton ijs in beweging te krijgen", zo schrijft hij. 

Professor geografie aan de Swansea University en glacioloog Adrian Luckman zei daarentegen dat een sterke föhnwind die naar het oosten van de ijsplaat afwaaide, begin september het zuidelijk deel van de ijsberg in de Wenddell-gyre - een ronddraaiende zeestroming - geduwd heeft. Die aanhoudende stroming in de richting van de klok van oceaanwater en drijvend zee-ijs, vloeit naar het noorden voorbij de Larsen C-ijsplaat, en heeft A-68 in de Weddellzee laten roteren, zo zei Luckman op BBC News. 

In de Weddellzee is de ijsberg veel "vrijer" om te beginnen met zich te verwijderen van het Antarctisch Schiereiland, en verder weg gedragen te worden in warmer water, aldus Luckman. 

Een laatste alternatieve mogelijkheid is dat de processen die maken dat ijsbergen geleidelijk afsmelten, ervoor gezorgd hebben dat de ijsberg los is gekomen van de zeebodem van de Bawden Ice Rise. "Hij kan losgeschud zijn door de winden of de oceaanstromingen", zei glacioloog Martin O'Leary van de Swansea University aan "Earther". "of het is ook mogelijk dat het natuurlijke verdunningsproces - door zowel het smelten en het vloeien van het ijs - de onderkant van de ijsberg van de zeebodem heeft doen loskomen."

Uit de geschiedenis blijkt dat de grootste ijsbergen uiteindelijk allemaal weggevoerd worden op een van de vier grote "ijsbergsnelwegen" die weg leiden van de Zuidpool, zo schrijft de BBC. Het meest waarschijnlijke is dat deze ijsberg in de grote stroming terechtkomt die rond Antarctica loopt, en dan naar het oosten drijft, naar de warmere wateren van de zuidelijke Atlantische Oceaan.  

Het wegdrijven van de A-68 biedt kansen voor wetenschappers die het gebied willen onderzoeken waar de ijsberg tot nu gelegen heeft. Volgens de onderzoekers heeft het ecosysteem dat onder de ijsberg lag, daar 120.000 jaar lang onder het ijs gezeten, en ze zijn zeer benieuwd hoe dat er uit zal zien. 

Tot nu toe konden ze die levensvormen niet bestuderen omdat het ijs ondoordringbaar was, maar nu zou dat wel mogelijk zijn. Dat zal dan wel nog afhangen van het zee-ijs dat in de plaats zal komen van de ijsberg. 

Andere wetenschappers zullen dan weer de diepe groeven in kaart brengen die de ijsberg ongetwijfeld heeft nagelaten in het sediment op de zeebodem, toen hij daar nog verankerd zat. 

Twee verschillende internationale teams willen met sonar de zeebodem in kaart brengen, een team met het onderzoeksschip Polarstern, een ander met de ijsbreker SA Agulhas II.