Bruno De Wever over zwarte rand Vlaams-nationalisme: "Wij gingen op kamp met de Duitse Wiking Jugend"

“Nee, ik ben hier absoluut niet van geschrokken”, zegt Bruno De Wever, historicus aan de UGent en gespecialiseerd in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. “Ik ken de taal die bij Schild & Vrienden wordt gebruikt maar al te goed. De vuile racistische praat, het weglachen van de Holocaust, het ridiculiseren van allerlei minderheden. Dit is de zwarte rafelige rand van het Vlaams-nationalisme die af en toe aan de oppervlakte komt.”

De Wever heeft de Pano-aflevering over de organisatie van Dries Van Langenhove met aandacht bekeken. En hij ziet meteen de historische parallellen. “Wie even de moeite doet om een paar nummers van Alarm te lezen, het blad van de VMO, Vlaamse Militanten Orde, uit de jaren 70, ziet dezelfde beledigingen en karikaturen terugkomen.”

Waar komt dat extreemrechtse Vlaams-nationalisme historisch gezien vandaan?

Bruno De Wever: “Vanaf 1920 keert dat voortdurend terug in het Vlaams-nationalisme: de verlokking om geweld te gebruiken, de idee dat de bestaande orde volledig moet worden omvergeworpen, dat de democratie en de multiraciale samenleving op de schop moeten. Intrinsiek is dat een revolutionaire beweging, die zich wil voorbereiden op een totaal nieuwe orde. Dat gaat altijd gepaard met een bepaalde manier van optreden die je nu ook terugziet bij Schild & Vrienden: de sportkampen, het stimuleren van de fysieke weerbaarheid. Men wil klaar zijn om geweld te gebruiken als het moment daar is.”

Wanneer ontspoorde dat voor het eerst?

“Begin de jaren 30 wordt dat extreemrechtse discours voor het eerst omgezet in daden. Met de opmars van het Verdinaso, dat echt een paramilitaire organisatie was. De Belgische justitie heeft die Verdinaso-militie in 1934 opgedoekt, op basis van de wet die private milities verbiedt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam fase twee: collaborerende organisaties zoals De Zwarte Brigade en DeVlag officialiseerden als het ware het gebruik van geweld. Die gingen mee in het fascisme, inclusief het molesteren van tegenstanders.”

Wat gebeurde er na WO II?

“Na de val van het Derde Rijk ging die extreemrechtse strekking in het defensief en bleef ze een tijdje ondergronds. Het was pas met het ontstaan van de Vlaams-nationalistische militie VMO in de jaren 50 dat die vooroorlogse stijl opnieuw opgang maakte. Eigenlijk begon dat bij de Volksunie. Aanvankelijk leek die VMO redelijk onschuldig en kwam ze op bijeenkomsten van de VU helpen door de stoelen klaar te zetten en zo. Toen duidelijk werd dat hun stijl botste met de democratische aspiraties van de VU probeerde de partij hen te pacificeren. Maar dat is niet gelukt.”

Gebruikte de VMO in de jaren 70 geen geweld in de Voerstreek?

“Zeker. Er werd soms gevochten. De VMO ging vaak de grens over. Ook met racistische uitspraken en haatzaaierij tegen gastarbeiders. De VMO werd veroordeeld op basis van hetzelfde principe dat werd gebruikt tegen het Verdinaso, met name dat de staat het geweldmonopolie heeft en niet een private organisatie. Dat gebeurde merkwaardig genoeg dan wel na een communautair incident, in 1981: de bezetting van het gemeentehuis van ’s Gravenvoeren. Wijlen Bert Eriksson, VMO-leider, heeft nog in de gevangenis gezeten.”

Past de Nationalistische Studentenvereniging, waar het vroegere Vlaams Blok en ook Vlaams Belang veel mensen rekruteren, in dat rijtje? In 1984 voerde het NSV bij een confrontatie met tegenbetogers in Leuven een charge uit waarbij iemand kreupel werd geslagen. De dader daarvan zou toen Jurgen Ceder zijn geweest, die vroeger bij het Vlaams Blok zat, en vandaag bij N-VA.

“Het klopt dat leden van het NSV vroeger met die gewelddadige strekking hebben geflirt. Dat was zeker niet onschuldig. Toch zou ik durven te zeggen dat die organisatie altijd overwegend studentikoos van inslag is geweest, zonder dat ik de knokpartijen daarmee wil minimaliseren.”

Vandaag lijkt ook het KVHV, het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond, te overlappen met Schild & Vrienden. Is dat niet raar, voor een organisatie die toch altijd afstand hield van het NSV?

“Het KVHV is altijd wat dubbelzinnig geweest. Afhankelijk van wie de leiding had van die studentenbeweging, kantelde het discours wat meer of wat minder naar rechts.”

U hebt zelf ooit behoord tot dat extreemrechtse milieu, niet?

“Absoluut. Ik ken dat milieu zeer goed. Ik ben van mijn 8ste tot mijn 17de lid geweest van het VNJ, het Vlaams Nationaal Jeugdverbond. Dat was geen extreemrechtse organisatie. De sfeer was wel bijzonder masculien, er werd gemarcheerd en gebokst, maar goed, dat gebeurde bij de scouts ook. Ik kwam pas in radicale kringen terecht toen mijn afdeling in Kontich zich afscheurde van het VNJ om het AVNJ, het Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond, te vormen.”

Dat waren echt neonazi’s, hebt u ooit verteld.

“Wij gingen inderdaad op kamp met de Duitse Wiking Jugend. Wij leerden toen zelfs molotovcocktails maken. Dat paste toen weliswaar in een soort ‘hohoho’-sfeertje, maar toch: zet zo’n jeugdorganisatie in een andere dynamiek en dat kan ook uit de hand lopen. Nu, het VNJ telde 1.000 leden en het AVNJ maar 150 of zo. Dus echt groot was die groep niet. Mijn vader is trouwens tot het bestuur van het AVNJ toegetreden om ons opnieuw op het rechte pad te brengen. En daar is hij ook in geslaagd.”

Past de ooit veroordeelde extreemrechtse terreurgroep ‘Bloed, Bodem, Eer en Trouw’ in dit historische rijtje?

“Dat lijkt mij echt een minuscuul groepje, zonder veel betekenis of impact. Dat is wat zo opvallend is aan Schild & Vrienden: de manier waarop ze zich respectabel proberen te maken. Dries Van Langenhove zat in de Raad van Bestuur van de UGent. Het is duidelijk dat die kerels heel goed Antonio Gramsci hebben gelezen: zoals de oude Italiaanse communist zei, moet je wegen op het maatschappelijk discours en dan is een positie in maatschappelijk prominente instellingen natuurlijk niet onbelangrijk.”

Er is ondertussen een procedure opgestart aan de UGent om Van Langenhove uit te sluiten. Wat moet er met zijn organisatie gebeuren?

“De UGent heeft een ethisch charter, dat impliceert dat deze universiteit antiracistisch is. Het lijkt mij logisch dat de UGent stappen tegen Van Langenhove onderneemt. Hij is niet alleen student, maar zat in de raad van bestuur. Wat Schild & Vrienden betreft, lijkt het mij slim om te doen wat men in de jaren 30 met Verdinaso en later met de VMO heeft gedaan: vervolgen en buiten de wet stellen.”

Het interessante is dat Van Langenhove zijn groepje in eerste instantie heeft verzameld om lezingen van N-VA-staatssecretaris Theo Francken te ‘beveiligen’. Doet een beetje denken aan wat de VMO voor de Volksunie deed, niet?

“Als ik het goed begrijp, hebben zij zich daarvoor bij Francken aangeboden. Volgens mij is Francken slim genoeg om zich niet bewust met zulke figuren te associëren. Ik denk ook dat we voorzichtig moeten zijn met de politieke instrumentalisering van dit nieuws. Dat is heel verleidelijk, want er heerst electorale koorts. Maar laten we goed oppassen en onderzoeken wat klopt en wat niet klopt. Het is geen toeval dat de VRT met deze reportage nu ineens zoveel stof doet opwaaien.”

Hoe bedoelt u? Dat de VRT een complot heeft gesmeed tegen Francken?

“Natuurlijk niet. Maar iedereen zal moeten toegeven: het nieuws over Schild & Vrienden heeft toch vooral zoveel relevantie en impact door de link met Francken.”

Akkoord. Maar toch: is het niet tragisch dat het Vlaams-nationalisme, ook de N-VA, dit soort ranzigheid blijkbaar blijft aantrekken?

“Dat is het gewicht van het verleden. In Vlaanderen is het nationalisme historisch verweven geraakt met extreemrechts, in Catalonië met de strijd tegen de dictatuur van Franco. Maar in essentie gaat het om hetzelfde nationalistische gedachtengoed.”

Zitten er leden van Schild & Vrienden als student in uw lessen?

“Ja. Mensen met extreemrechtse ideeën studeren opvallend vaak geschiedenis.”

Mogen ze blijven zitten?

“Ik ben niet iemand die snel mensen zal uitsluiten. Ik zal hen uitnodigen om Mijn strijd te lezen, de nieuwe vertaling van Mein Kampf van Hitler.”

Misschien vinden sommigen dat een goed boek.

“Wie dat vindt, is toch een geweldige dommerik. Dat boek staat vol leugens en clichés en tart elke rationele logica.”

Daarmee word je tegenwoordig president van de Verenigde Staten.

“Dat is waar. Maar goed, ook Donald Trump blijft voorlopig binnen het kader van de democratie. Laat ons hopen dat die democratie robuust genoeg blijft.”

Is Europa bestand tegen het identitaire geweld van bewegingen en partijen die denken zoals Schild & Vrienden?

“Het identitaire discours is een tendens die we moeten tolereren in de democratie. Net daarom is een democratie superieur aan een dictatuur. Wat we niet mogen tolereren, is het oproepen tot haat en geweld. Daar ligt de grens. En die lijkt hier overschreden.”

Bruno De Wever

- Geboren in 1960 in Mortsel

- Hoogleraar aan de vakgroep geschiedenis UGent

- Gespecialiseerd in de geschiedenis van de Vlaamse Beweging

- Schreef in 1994 ‘Greep naar de macht’, over het VNV van 1933 tot 1945