Laatste editie van Horst: Kunst met simpele peerlampjes

Al bij de ingang lachen de kantelen je toe. Dit jaar hebben de podia en de kunstwerken op Horst een nadrukkelijke link met het kasteel waar alles rond is opgesteld. En dat begint dus bij het binnenkomen. Alsof de toegang een authentieke ommuring is, maar dan in een metalen constructie met witte doeken.

Die omwalling is het eerste ‘werk’ op het muziek- en kunstenfestival, en draagt de titel ‘Wand’. De interventie is het werk van 019, een collectief van ontwerpers en kunstenaars die een loods hebben toegeëigend in Gent. “We hebben hen uitgenodigd om na te denken over de scenografie van deze editie”, zegt Pieterjan Gijs, helft van het architectenduo Gijs Van Vaerenbergh, de vaste curatoren van het festival en winnaar van de Ultima Vormgeving 2018. “Hun voorstel was een grote muur die verschillende functies heeft: de ingang, maar ook toiletten, eetstanden en een uitkijkpost. En het verbindt de drie podia op een ingenieuze manier.”

Want voor deze laatste editie heeft Horst niet twee, maar drie podia. En die situeren zich allemaal aan het voorste gedeelte van het domein. Helemaal rechts ligt de boomgaard, waar zich vorig jaar nog de camping bevond. Die is verhuisd, om hier een eerste podium neer te zetten. Want een hoofdpodium achter het kasteel was dit jaar niet wenselijk. In overleg met het Agentschap voor Natuur en Bos, dat het domein beheert, werd afgesproken dat de podia buiten het bosgedeelte moesten blijven.

Philipspaviljoen

Dit eerste podium, het extra podium onder de noemer Final Stage, is een ontwerp en uitvoering van Collective Practice, een groep studenten van de faculteit Architectuur van de KU Leuven, onder begeleiding van de curatoren en docent Michiel Helbig. “De studenten hebben een budgetvriendelijk ontwerp gemaakt van een licht doek dat ophangt. Dat zorgt niet alleen voor sfeer, met het kinetische aspect als het opwaait. Maar het zorgt ook voor beschutting, waarvoor de omgekeerde gewelven samenkomen in een punt. Zo kan het water op een natuurlijke manier naar de randen lopen, mocht het regenen. Anders krijg je waterzakken, ook niet de bedoeling.”

De contouren doen van ver wat denken aan het Philipspaviljoen van Le Corbusier op Expo 58. Maar eens de wind in het zeil zit, heeft het meer van het dynamische werk ‘Blue Sail’ van Hans Haacke, die een blauwe stuk stof liet opwaaien door een ventilator. Hier doet gewoon de natuur haar werk.

Het hoofdpodium, dan. Dat heet ‘Lakeside Dancers Club’ en komt van het Japanse bureau Atelier Bow-Wow dat vorig jaar toevallig in de buurt was en kwam kijken. Hun houten constructie ziet eruit als de boeg van een schip, een ark waarop gedanst kan worden. “Voor de bezoekers die het festival binnenkomen, lijkt het het kasteel te kaderen. Kijk je van opzij, zie je niet wat er binnen gebeurt.” Ook dit podium is opgebouwd door studenten architectuur, die vrijwillig van overal ter wereld naar Horst zijn gekomen. Duurtijd: twee weken.

Het derde podium ligt helemaal links van de ingang, aan het eind van een lange gang in ‘Wand’, en met een houten dansvloer op een gemaaid deel bos. Gijs: “De waardevolle bomen zijn uiteraard behouden, lage struiken hebben we weggesnoeid. Op die manier maken we een kamer in het bos. Even hebben we gespeeld met het idee om een podium op het water te bouwen, maar dat was de investering niet waard. Andere festival bedenken een invulling van tenten en podia, die ze telkens kunnen hergebruiken. Omdat wij elke editie iets helemaal anders hebben gedaan, is dat een kostelijk businessmodel.”

Tipi in porselein

Het thema van de expo is ‘archetypes’, met het kasteel als oervorm waarop gevarieerd wordt. Gijs: “De werken zijn een tijdelijke, nieuwe collectie van archetypes. Zij gaan in dialoog met de bestaande context. En dat begint dus bij de muur, met de typische kantelen en de vlaggen. En die zijn dan weer een tentoonstelling in een tentoonstelling. Zo nodigt 019 al een tijdje kunstenaars uit om zelf een vlag te ontwerpen. En die collectie staat op ‘Wand’ verzameld.”

Het eerste werk op de route rond de vijver is van Caroline Coolen. ‘Chum’, Russisch voor tipi, gemaakt uit porseleinen platen in berkenbastmotief. “Het meest fundamentele archetype is de hut, de eerste vorm van architectuur. Deze sculptuur lijkt in hout te zijn gemaakt door het motief, maar is dus in keramiek.” Binnenin zit een rookmachine die bewoning suggereert, en vooral ’s avonds voor extra sfeer zorgt.

‘The Questioning Column’ van de 84-jarige Amerikaanse textielkunstenares Sheila Hicks is een totem op het water met touwwerk uit natuurlijk pigment. “Dit werk is al vaak aan gebouwen of in binnencontexten getoond, maar hier staat het voor het op water, als een soort kleurenfontein.”

Poëtische bruggen

Leon Vranken maakte met ‘The Crossing’ een verwijzing naar het archetype van de brug naar het kasteel. Zijn installatie bestaat uit drie manieren om de gracht te overbruggen: een betreedbare houten boog, twee samengebrachte trappen, en twee ladders. “Ook dat laatste vormt een brug. Maar waar een brug een barrière opheft, vormen die twee ladders eigenlijk zelf een barrière. Ik vind dit een erg poëtisch werk dat iets vertelt over de essentie van de brug”, aldus Gijs.

Verderop staat ook ‘Podium Pile Pavilion’, een reconstructie van het paviljoen dat architecten De Vylder Vinck Taillieu vorig jaar bouwden. Die constructie - een compositie van ruw bouwmateriaal - zou permanent op de site blijven, maar Erfgoed zag dat niet zitten. “Zij vreesden dat bezoekers van het domein het als een provocatie zouden zien”, zegt Gijs. “De architecten stelden voor om een tijdelijke versie terug te plaatsen, als antwoord op die ’nee’.”

Simpele peerlampjes

En de strafste installatie heet ‘BookProject #9 HA&MF 3220’ van Erki De Vries en Pieter Huybrechts, op de plek waar vorig jaar het hoofdpodium stond. Zij maken paviljoenen waarvan ze foto’s maken, en die weer in hun installatie verwerken. “Ze zoeken de grens op tussen realiteit en fictie. Je weet het niet meer: kijk ik nu naar een foto of de werkelijkheid. Een spel waarbij je het werk moet ontdekken. In het thema van archetypes draait dit om het venster.”

Het expo-luik zelf zal het weekend opnieuw overleven, of toch voor twee maanden. Behalve de verlichting rondom het water, en het festival zelf. “Die is bedacht door de lichtkunstenaars van Children of the Light, die back to the basics gaan met simpele peerlampjes die op verschillende manieren worden aangebracht op de site. Het is hun impliciete kritiek op de hoogtechnologische verlichting van led en laser, die ze consequent doortrekken naar alle podia.” ’s Avonds licht ook ‘Eve’ op, een lichtinstallatie van Club Efemeer met twee lasers op het water. Die nemen de kleuren aan dat natuurlijk licht overdag geeft, van blauw naar rozig.

Ook voor Gijs Van Vaerenbergh is dit een afscheid nemen. Gijs: “Wij hebben altijd gezegd dat we dit vijf jaar wilden doen, anders dreigt er routine in te sluipen. En nu de organisatie heeft beslist om te stoppen, en elders een nieuw concept op te starten, denken wij mee na hoe we dat kunnen invullen.” Dat komt allicht in een stedelijke context, in Brussel of Leuven, vertelden de mensen van organisator Onkruid ons eerder. Maar eerst is het nog deze jubileumeditie. En dat is de stevigste tot nu toe.

HORST, nog tot 9/9 in de tuin van het kasteel van Horst, Holsbeek. Het kunstenparcours blijft toegankelijk tot 27/10. horstartsandmusic.com