Alzheimer seizoensgebonden? "Er is nog altijd hoop op wat verbetering"

Professor Bart De Strooper, een wereldvermaarde alzheimer-expert aan het VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek en het UK Dementia Research Institute, zegt in "Nieuwe feiten" op Radio 1 dat het een heel complexe zaak is  om de hersenfunctie en het geheugen te correleren met de seizoenen, en dat men dus voorzichtig moet zijn met dit soort studies. Anderzijds geeft de professor toe dat het een goed team is dat de studie gepubliceerd heeft, en dat dat gebeurd is in een gezaghebbend wetenschappelijk tijdschrift, zodat het wel een goede studie is. 

De resultaten van de studie zijn niets minder dan spectaculair te noemen, zo zegt De Strooper, want er blijkt uit dat mensen in de winter minder goed presteren met het equivalent van meer dan 4 jaar veroudering, en dat onze cognitieve functies, ons geheugen, concentratie en andere hersenfuncties, in de zomer dan weer met meer dan 4 jaar verjongen. Dat is spectaculair,  want het is effect is beduidend sterker dan wat we kunnen bereiken met medicatie, al voegt de professor eraan toe dat die medicatie niet al te fantastisch is. 

Voor mensen met alzheimer is het belang daarvan onder meer dat ze dus meer kans hebben om in de winter de diagnose te krijgen dan in de zomer, als de effecten van dementie gemaskeerd kunnen zijn.

Overigens blijkt het verschil niet alleen uit geheugentesten en dergelijke, maar is het ook waar te nemen op moleculair niveau, in het aantal proteïnen en genen die verband houden met alzheimer, in de hersenen en het cerebrospinaal vocht, het vocht van het hersenen en het ruggenmerg. 

Anderzijds is het positieve nieuws dat men kan meenemen van de studie, dat ze aantoont dat de toestand van mensen met dementie in een bepaalde periode van het jaar toch nog kan verbeteren, zo zegt professor De Stroper. "Het meest positieve is in feite dat er toch nog altijd hoop is op wat verbetering. Als het slecht gaat in de winter, moet je denken: "Oké, in de zomer zal mijn moeder, vader, broer of zus toch wel wat meer zichzelf zijn"".

Uit het onderzoek blijkt dat alzheimer geen rechte lijn naar beneden is, dat de hersenen over "plasticiteit" beschikken, een zekere veerkracht. Dat is inderdaad wat we ons meer en meer realiseren, zegt De Strooper. We denken te veel over alzheimer in het eindstadium, als mensen heel zwaar dement zijn, terwijl het een ziekte is die 20 jaar duurt. 

In de eerste jaren weten de mensen zelfs niet dat ze het hebben, en daarna volgen een aantal jaren waarin de diagnose gesteld is, maar waarin men nog zeer goed kan leven. Daarbij zijn er goede en slechte dagen, en dan is het een kwestie van te genieten van de goede dagen, aldus de Strooper. 

Zeker in de beginfase hangt het functioneren van patiënten met alzheimer af van allerlei factoren, en mogelijk dus ook van de seizoenen, zo zegt De Strooper. Dat geeft de hoop dat men door voort te bouwen op de mechanismen die daarbij spelen, de mensen een paar goede jaren extra zal kunnen geven, hetzij door geneesmiddelen, hetzij door de omgeving te veranderen. 

Dat alzheimer ooit te genezen zal zijn, daar is De Strooper van overtuigd. "Het is een ziekte, we weten dat er ziekteprocessen aan de gang zijn, en daar moeten pilletjes voor gevonden worden", zo zegt hij. 

Ondertussen kunnen we wel zelf iets doen: uit een aantal studies blijkt dat een zogenoemde "aangerijkte" omgeving, met goede sociale contacten, belangrijk is. Ook lichaamsbeweging, je gehoor verzorgen, en eventueel zorgen voor een goed hoorapparaat om het sociaal contact niet te verliezen, je zicht goed onderhouden en een goede opleiding, zijn ook belangrijk om minder kans te lopen op dementie. 

Het belangrijkste deel blijft wel je eigen genetische opmaak, die je kans op alzheimer sterk verhoogt of verlaagt, en dat zijn we nu volop aan het ontrafelen, zo besluit professor De Strooper. 

De studie naar het verband tussen de seizoenen en de cognitieve vermogens is gepubliceerd in "Public Library of Science (PLoS) Medecine".